Loyiha O‘zbekiston respublikasi adliya vazirligi toshkent davlat yuridik universiteti

 

6-rasm. Gilza turlari (butilka va silindr shaklida) raqamlar bilan otishdan 

qoladigan belgilar ko‘rsatilgan 

 

Otishdan qoladigan jarohatlarni, otish masofasini, o‘qning yo‘nalish 

tomonini aniqlash 

 

Otishdan  qoladigan  jarohatlar  turli  to‘siqlarda,  masofasi  va 

yo‘nalishi  bo‘yicha  turli  izlarni  hosil  qiladi.  Amaliyotda  o‘q  to‘siq 

qalinligini  teshib  o‘tishi,  ichki  qismida  qolishi  yoki  qiyalab  to‘siqni 

tirnab  o‘tishi  hollari  uchrab  turadi.  Teshib  o‘tgan  jarohatlarda  o‘qning 

to‘siqqa  kirish  va  chiqish  joylariga  qarab  o‘qning  to‘siq  qatlamida 

yo‘nalish kanali belgilanadi. 

O‘qning  shikastlash  kuchi  to‘siq  materialining  buzilish,  sinish  va 

parchalanish  xususiyatlariga  bog‘liq.  Jismi  qattiq  bo‘lgan  yog‘och, 

temir, to‘siqlarni o‘q muayyan masofada teshib, o‘tadi. Bu holda teshik 

diametri  o‘qning  o‘lchovidan  kichik baladi.  Mo‘rt  materiallarda,  g‘isht, 

shisha kabilarda sinish, parchalanish natijasida jarohat o‘lchovi o‘qning 

diametridan  bir  muncha  kattaroq  bo‘ladi.  O‘q  matolardan  teshib 

o‘tishida  materialning  teshilgan  joyi  kuyib,  uzilib  ketganligini  kuzatish 

mumkin.  O‘q  yaqin  masofada  yoki  taqab  otilganda  matoda  kuyish  va 

erish  alomatlarini  hosil  qiladi.  Bular  stvoldan  chiqayotgan  poroxning 

gazi  va  o‘qning  qizib  cho‘g‘  bo‘lib  hali  sovushiga  ulgurmaganligi 

hisobiga yuz beradi. 

To‘siqda  o‘qdan  hosil  bo‘lgan  izlarni  kuzatish  va  o‘rganish  bilan 

otish masofasini yaqindan otishda hosil bo‘ladigan alomatlarni, o‘qning 

turi,  shakli,  kalibri,  ishlatilgan  porox  turini,  o‘qning  yo‘nalishi,  otgan 

shaxsning qaerdan turib otganligi kabi ma’lumotlarni aniqlash mumkin. 

---

 

103 

Mazkur  ma’lumotlarni  hodisa  joyida  tergovchining  o‘zi  yoki 

tegishli  mutaxassis  ishtirokida  ko‘zdan  kechirish  bilan  aniqlanadi.  Ular 

ballistik  ekspertiza  o‘tkazish  zarur  bo‘lgan  holatlar  sifatida  xizmat 

qiladi.  To‘siqdagi  otish  jarohatlari  bitta  yoki  bir  necha  o‘qdan 

qolganligini,  o‘qdan  hosil  bo‘ladigan  kirish-chiqish  teshiklari,  ularning 

soni,  shakli,  o‘lchovi  va  boshqa  belgilarini  kuzatish  bilan  amalga 

oshiriladi.  

Otish  jarohati  atrofida  poroxdan  qolgan  tutunlarni  va  yonmay 

qolgan porox zarrachalarini kimyoviy usulda tekshirish porox uning turi 

(tutunli,  tutunsiz)  ishlab  chiqarilgan  zavodning  markasi  kabi 

ma’lumotlarini olish mumkin. 

 

Bu  holat  o‘qning  harakati,  tezligi,  kuchi  birinchi  qavat  to‘siqdan 

o‘tib  susaygani  va  ikkinchi  qavatga  urilish  kuchi  ancha  kamayganligi 

sababli bo‘ladi.  

YAqin  masofadan  otilganda,  o‘qning  issiqligi,  porox  gazlarining 

ta’siri  natijasida  to‘siqning  ustki  qismida  kuyish  alomatlari  poroxning 

tutuni  va  yonmay  qolgan  zarrachalari  qoladi.  Bularni  oddiy  ko‘z  bilan 

ham  ayniqsa  rangi  oq  bo‘lgan  materiallarda  kuzatish  mumkin.  Qora  va 

xira  rangli  to‘siq  materiallarni  mikroskop  orqali  ko‘rish,  tekshirish  va 

fotosuratga  tushirish  mumkin.  SHuningdek,  ko‘zga  ko‘rinmaydigan 

jumladan, infraqizil nurlarda tekshirish, kimyoviy va elektrokimyoviy va 

boshqa  uslublarni  qo‘llash  bilan  amalga  oshiriladi.  Otish  masofasi 

“yaqindan  turib  otilgan”  degan  tushunchani  asoslaydigan  belgilar 

to‘siqdagi  erish,  yonmay  qolgan  porox  zarrachalarini  to‘siq  qatlamiga 

singib qolishi kabi alomatlari mavjud bo‘lgan holda aniqlanadi. Boshqa