Loyiha O‘zbekiston respublikasi adliya vazirligi toshkent davlat yuridik universiteti

Buzish ob’ektlari 
ikki guruhga
 
– qulflarga va bino to‘siqlariga 
bo‘lib o‘rganiladi. Qulfni buzish yoki sindirish deganda, uni qisman 
yoki tuliq yaroqsiz holatga keltirilishiga aytiladi.
Qulfni ob’ektdan yulib yoki sug‘urib olinganda ob’ektda buzish 
qurolining uchida hajmli izlar qoladi. Ba’zi vaqtlarda izlar qulfning 
tashqi qismida ham qolishi mumkin. Qulflar ko‘p hollarda uning 
halqasini kuchli o‘tkir qaychilar bilan qirqish yo‘li bilan buziladi. Kesish 
natijasida halqada qaychining izlari qolsa, arralash natijasida esa qanday 
turdagi arralash asboblaridan foydalanilganligini bildiruvchi iz belgilari 
qoladi. Arralash izlaridan faqat foydalanilgan qurolning turi, 
arralashning harakat tomonlari, arra tishining qalinligi va boshqa 
belgilarini aniqlab olish mumkin. Arralash vaqtida hodisa joyida 
arralashdan chiqqan qipiqlar va singan qulf halqasining bo‘lakchalari 
qoladi. Ob’ektlarni ko‘zdan kechirishga bunday holatlarga alohida 
ahamiyat 
berish 
zarur 
bo‘ladi. 
Ayrim 
vaqtlarda, 
gumon 
qilinayotganlarning oyoq kiyimlari va tirnoq tagidan metall qipiqlari 
topilishi mumkin. Mobodo ular hodisa joyidan topilgan qipiqlar bilan bir 
xil deb topilsa, jinoyatni ochish uchun katta ahamiyatga ega bo‘lishi 
mumkin. Bundan tashqari qulflarni ko‘zdan kechirishda quyidagi 
holatlarni, ya’ni qulfning yotgan joyini, turlarini, eni va uzunligini tashqi 
tuzilish holatini, undagi izlarni, buzish qurollaridan qolgan izlarning 
shakllari, razmeri va boshqalarni aniqlab olish zarur bo‘ladi. Bularni 
hammasi ob’ektlarni buzishda jinoyatchilar tomonidan qo‘llanilgan 
usullarni aniqlashda muhim rol o‘ynashi mumkin. 
Ma'lumot uchun! qulflar asosan ikki turga: ichki va osma qulflarga 
bo'linadi. Ichki qulflarni sindirish tajribada kam uchraydi, chunki 
buning uchun avvalo qulf o'rnatilgan ob'ektlarni yoki eshik va 
romlarni buzishga to'g'ri keladi. Osma qulflarni sindirish yoki buzish 
esa tajribada ko'proq uchrab turadi. Osma qulflar ko'pincha qulfni 
ob'ektdan yulib olish, kesib olish yoki halqasini arralash, egovlash 
yo'li bilan buziladi yoki sindiriladi.

---

86 
Buzish qurollaridan qoladigan izlar bo‘yicha identifikatsiya 
o‘tkazish uchun hodisa joyida ob’ektlarni ko‘chirib olish ishlari 
kriminalistik texnika tavsiya etadigan qoidalari asosida bajarmoq lozim. 
Jumladan, buzilgan qulfni topilgan joyida uni holatini o‘zgartirmasdan 
suratga tushirish, bayonnomada qayd etish, statik uslubi bilan ko‘zdan 
kechirib, qismlarini bir-biridan ayirmagan turg‘unlik holda maxsus 
qutilarga joylashtirish lozim. 
Ko‘rsatilgan ob’ektlarning tadqiqot tekshiruvi natijasida ularga 
ta’sir etgan, qo‘llanilgan qurol turi, sifati, izlarning hosil bo‘lish 
mexanizmi aniqlanadi, keyin tergov tezkorlik choralarini ko‘rib 
individual identifikatsiya o‘tkaziladi. Solishtirib tekshirish uchun 
izlanuvchi – tekshiriluvchi ob’ekt va shubhalangan qurol izlaridan 
ko‘chirma tayyorlanib olinadi. Identifikatsiyaning umumiy uslublari 
qo‘llanilib tekshiruv o‘tkaziladi. 
Ekspertiza tekshiruviga buzish qurollari va ulardan qolgan izlar 
bilan bir qatorda hodisa joyini va ob’ektlarni ko‘zdan kechirish 
bayonnomasi, fotosuratlari, hodisa joyining chizmasi va boshqa 
yordamchi ma’lumotlarni ham yuborish maqsadga muvofiq.