Loyiha O‘zbekiston respublikasi adliya vazirligi toshkent davlat yuridik universiteti



Download 4,15 Mb.
Pdf ko'rish
bet27/372
Sana18.04.2022
Hajmi4,15 Mb.
#559406
1   ...   23   24   25   26   27   28   29   30   ...   372
Bog'liq
kriminalist

 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
Kriminalistik texnika tekshiruv vositalari va uslublari 
 
Kriminalistik texnika vositalari turli-tuman bo‘ladi. Ular orasida 
birinchi navbatda ob’ektlarni yoritadigan asboblar zarurdir.
Kriminalistik tehnika vositalari guruhlari 
Birinchi guruhga jinoyatlarni 
ochish, tergov qilish va 
ularning 
oldini 
olishda 
foydalaniladigan foto-grafiya, 
video va ovoz yozish, kinoga 
olish 
vositalari, 
biologiya 
mikroskoplari va boshqa optik 
asboblar, 
avto-mobil 
va 
aviatsiya trans-porti, telefon, 
telegraf, fototelegraf, radio, 
tahlil 
qilish 
qurilmalari, 
kompyuter 
kabi 
umumiy 
tehnika vositalari kiradi. 
Ikkinchi 
guruh 
fan 
va 
tehnikaning 
turli 
tarmoqlaridan 
olinib, 
kriminalistika 
maqsadlari 
uchun moslashtirilgan tehnika 
vositalaridan tashkil topgan. 
Ularga 
ulьtrabinafsha 
va 
infraqizil 
nurlardan 
foydalanishda 
ishlatiladigan 
turli 
yoritgichlar, 
qidiruv 
vositalari, 
ko'chma 
kriminalistik 
laboratoriya 
kiradi. 
Kriminalistik maqsadlar uchun 
mahsus tayyorlangan tehnika 
vositalari uchinchi guruhni 
tashkil 
etadi. 
Ularga 
qidirilayotgan 
shahsning 
tashqi 
qiyofasini 
modellashtiruvchi 
tehnika 
vositalari, papilyar naqshlar, 
o'qlar, gilzalar va boshqa 
ob'ektlarni o'rganadigan optik 
asboblar, qidi-ruv asboblari va 
materiallari kiradi. 
Esda tuting! Kriminalistik tehnika vositasi va uslublarini qo'llash 
shakllari: 
1) protsessual shakllar: tezkor-qidiruv tadbirlari; tergov 
harakatlari va kriminalistik ekspertiza o'tkazish. 
2) noprotsessual shakllar: kriminalistik ro'yhatdan tekshirish; 
kriminalist mutahassisning dastlabki tekshiruv-kuzatuvi; mutahassis 
maslahatini olish; pasport-viza ishlarini yurgizish va b.q. 
E'tibor qiling! Kriminalistika maqsadlarida foydalaniladigan 
yoritgich apparaturasini uch turi mavjud: 1) umumiy yoruqlik 
beruvchi; 2) muayyan yo'nalishni tutam nurlarda yorituvchi; 3) 
yoruqlikning mahsus manbalaridan iborat turlari.
Ma'lumot uchun! Yoruqlikning mahsus manbalari jumlasiga turli 
nushadagi ultrabinafsha yoritgichlar: 
“UH-1”, “ul
trayoritgich
”, mo'jaz 
ul
trabinafsha yoritgich, lyuminoskoplar, ko'k rangdagi nurlarga 
mo'ljallangan asboblar, elektron-optika o'zgartirish moslamasi va 
boshqalar kiradi. Mazkur asboblar ko'rish qiyin bo'lgan yoki 
ko'rinmaydigan biologik (qon, sperma, so'lak, siydik, ter, sut va shu 
kabilar) izlarni; mahsus kimyoviy moddalarning yonilg
'
i moylash 


44 
Eng ko‘p tarqalgan sun’iy yorug‘lik manbalariga turli xil qizdirish 
lampalarini misol qilib keltirish mumkin. Bundan tashqari, maishiy 
turmush va san’at sohasida foydalanadigan yoritish vositalari, kuchli 
yoritgichlar, 
elektroyoritgichlar 
va 
galogen 
lampalaridan 
ham 
foydalaniladi. 
Ultrabinafsha va ko‘k nurlarning samarasi shundan iboratki, 
ularning ta’siri ostida yuqorida sanab o‘tilgan ob’ektlarning o‘zi 
lyuminissensiyalana boshlaydi. Lyuminissensiya hodisasini yanada 
yaxshiroq qabul qilish uchun asboblardan foydalanish mo‘ljal 
qilinayotgan binoni qorong‘ilashtirish lozim. 
Optika asboblari ashyoviy dalillar yoki izlarning ayrim detallari 
o‘z hajmiga ko‘ra juda kichik bo‘lsa va ularni oddiy ko‘z bilan ko‘rib 
bo‘lmasa, ularning ko‘rinishini kattalashtirib topish va ko‘zdan kechirish 
uchun talab qilinadi. Lupa – tasvirni bevosita kattalashtirib beruvchi 
optik asbob hisoblanadi. Kattalashtirish unchalik ko‘p bo‘lmagan (2-3 
marta) lupalar ikki yoklama qabariq musbat linzadan iborat bo‘lib, fokus 
oralig‘i 10 mmdan 100 mm gachani tashkil etadi. Necha marta 
yiriklashtirilishiga qarab, lupaning kattalashtirish darajasi belgilanadi. 
Ashyoviy 
dalillar 
bilan 
ishlashda 
odatda 
etti 
barobargacha 
kattalashtirilib beradigan linzalardan foydalaniladi. 
Hozirgi vaqtda kriminalistika amaliyotida izlar va boshqa mayda 
ob’ektlarni topish uchun o‘rnatiladigan lupalar, o‘lchov lupalari, 
binokulyar, daktiloskopik lupalar, yorituvchi lupalar, zarra lupalari 
qo‘llaniladi.
Mikroob’ektlarni qidirish va topish uchun yoritiladigan 
o‘rnatiladigan lupa juda qulaydir. Bunday lupa gardishiga o‘rnatilgan 


45 
asosiy linza (3-6 marta kattalashtiradigan diametri 130 mm) va 
qo‘shimcha linzadan iborat optika tizimini tashkil etadi. Qo‘shimcha 
linza 4 marta kattalashtirishni ta’minlash uchun qo‘llaniladi. U olib 
qo‘yiladigan tayanch yordamida asosiy linzaning gardishiga 
mustahkamlanadi.
Lupaning asosiy linzasi o‘rnatilgan gardish aylanasi bo‘ylab 
joylashtirilgan yoritgich lampalar ob’ekt ko‘rish maydonining bir tekis 
yoritilishini ta’minlaydi. Ular quvvatni o‘zgaruvchan tok tarmog‘idan 
pasaytiruvchi transformator orqali oladi. 
Papillyar naqshlarni tadqiq etish uchun daktiloskopik lupadan 
foydalaniladi. Uning gardishi suriladigan tarzda halqa asosiga 
mustahkamlab qo‘yilgan metall shtativiga o‘rnatilgan. SHtativ asosiga 
aylana shaklidagi oyna shisha o‘rnatilgan bo‘lib, uning diametri bo‘ylab 
papillyar naqshning muayyan uchastkasida (masalan, papillyar 
naqshning markazi va deltasi o‘rtasidan) papillyar chiziqlarni sanashni 
engillashtiruvchi ingichka chiziq o‘tkazilgan. 
Hujjatlar, izlar va boshqa ashyoviy dalillarni ko‘zdan kechirishda 
ko‘zoynaksifat binokulyar lupalardan foydalaniladi. Bunday lupa ikki 
linzadan yoki linzalarning ikki sistemasidan tashkil topadi. Ularning 
yordamida bir vaqtning o‘zida ikkala ko‘z bilan kuzatuv olib borish 
mumkin. Lupalar yordamida kattalashtirilgan hajmlar etarli darajada 
bo‘lmasa, ashyoviy dalillarni tadqiq etish uchun mikroskop qo‘llaniladi. 
Hujjatlar, turli xil ashyoviy dalillar, o‘qotar qurollar, soch tolalari, 
chang, kukun mikroskopda tadqiq etiladigan ob’ektlar hisoblanadi.
Mikroskop ashyo belgilarini bir necha yuz marta kattalashtirib 
kuzatish imkonini beradi. 
Ma'lumot uchun! To'qimachilik gazlamalarini tadqiq qilish uchun 4 va 
7 barobar kattalashtirib beradigan mahsus lupadan foydalaniladi. 
Bunday lupa o'rnatgichga ega bo'lib, uning asosi 1x1 yoki 2x2 
santimetrli tuynukchalardan iborat. Taqqoslanayotgan gazlama 
namunalarining tola-iplari miqdorini hisoblab chiqishda cheklagich 
vazifasini bajaradi. Taqqoslama tadqiq etilganida 1 yoki 2 santimetrli 
iplarning miqdori hisoblab chiqiladi.
E'tibor qiling! Mikroskopning asosiy qismlari: tubus, o'rnatgich, ashyo 
stolchasi, okulyar ob'ektiv, kondensor va oynadan iboratdir.


46 
Mikroskop ob’ektivlari muayyan fokus masofasi qanchalik kam 
bo‘lsa, kattalashish shunchalik ko‘p bo‘ladi. Ob’ektiv gardishida uning 
yorug‘lik kuchi ko‘rsatilgan bo‘ladi. 
Mikroskopda tadqiqot o‘tkazilganda ob’ektning kuchli va bir tekis 
yoritilishi talab qilinadi. Mikroskop uchun yoritgich odatda yoritish 
manbai bo‘lib xizmat qiladi. 
Kriminalistika faoliyatida, xususan tadqiqotlar o‘tkazish vaqtida 
ko‘pincha 

Download 4,15 Mb.

Do'stlaringiz bilan baham:
1   ...   23   24   25   26   27   28   29   30   ...   372




Ma'lumotlar bazasi mualliflik huquqi bilan himoyalangan ©hozir.org 2024
ma'muriyatiga murojaat qiling

kiriting | ro'yxatdan o'tish
    Bosh sahifa
юртда тантана
Боғда битган
Бугун юртда
Эшитганлар жилманглар
Эшитмадим деманглар
битган бодомлар
Yangiariq tumani
qitish marakazi
Raqamli texnologiyalar
ilishida muhokamadan
tasdiqqa tavsiya
tavsiya etilgan
iqtisodiyot kafedrasi
steiermarkischen landesregierung
asarlaringizni yuboring
o'zingizning asarlaringizni
Iltimos faqat
faqat o'zingizning
steierm rkischen
landesregierung fachabteilung
rkischen landesregierung
hamshira loyihasi
loyihasi mavsum
faolyatining oqibatlari
asosiy adabiyotlar
fakulteti ahborot
ahborot havfsizligi
havfsizligi kafedrasi
fanidan bo’yicha
fakulteti iqtisodiyot
boshqaruv fakulteti
chiqarishda boshqaruv
ishlab chiqarishda
iqtisodiyot fakultet
multiservis tarmoqlari
fanidan asosiy
Uzbek fanidan
mavzulari potok
asosidagi multiservis
'aliyyil a'ziym
billahil 'aliyyil
illaa billahil
quvvata illaa
falah' deganida
Kompyuter savodxonligi
bo’yicha mustaqil
'alal falah'
Hayya 'alal
'alas soloh
Hayya 'alas
mavsum boyicha


yuklab olish