Lotin tili va uning tarixi

Rim (kalendari) yil taqvimi, oy, kunlar. 
 Qadimgi  rim taqvimi  bo’yicha  bir yil 10–oydan iborat  bo’lgan,  shunda  mart  oyi 
1-chi  oy  hisoblangan.  Meloddan  avval  YI-YII  asrlarga  kelib  12  oydan  iborat 
taqvim joriy etildi.  
 Quyida ularning nomlari ko’rsatilgan: 
1) Mensiz  Martius ( Mars xudosi sharafiga )   
2) Mensis Aprilis  ( Aprel ) 
3) Mensis Majus ( May ) 
4) Mensis Junius ( Iyun ) – keyingi 6 ta oy o’z nomi bilan tartibini anglatgan. 
5) Mensis Quintilis, keyinchalik Julius (5-chi; m;av.44 yil dan – iyul , Yuliy Sezar 
sharafiga ); 

---

 
83 
 6)Mensis  Sevtilis,  keyinchalik  Avgustus  (6-chi;  m.av.8–chi  yildan  hozirgacha  – 
Avgust, Rim imperatori Avgust sharafiga) 
  7)Mensis September ( Sentyabr – 7-chi ) 
   8)Mensiz Octфber ( Oktyabr – 8- chi ) 
   9)Mensis November ( Noyabr – 9-chi) 
   10)Mensis December ( Dekabr –10-chi) 
   11)Mensis Yaniuarius (Yanvar – xudo Yanus sharafiga) 
   12)Mensis  Februarius  (  Fevral  –  poklanish  oyi  ,  Februare  –  tozalamoq,  yilning 
oxirida gunohlarni yuvish uchun qurbonlik keltirmoq) 
 Rimliklar oy kunlarini belgilashda  undagi 3 asosiy kunni , ya’ni oy fazalarining 
almashinishini hisobga olmagan;  
 1)har  oyninig  1-chi  kunini  Kalendae,  kalenda/;  (yangi  oy  chiqqanligi,habar 
yetkazmoq- calare so’zidan ) 
2) Oyning 13-chi yoki 15-chi kunini Idus , id/; ( oyning o’rtasi to’liq oy kuni) 
3) Oyning 5-chi yoki 7-chi kunlari Nanae , non/; ( oyning chorak kuni )  
Bularning nomlari sanani belgilashda xizmat qilgan. 
 
 Masalan:  1-yanvar -   Kalendis Yanuarius 
                13 –mart  -   Ididus Martius va    hokozo. 
Boshqa kunlarni esa belgilashda shu 3 ta asosiy kunlardan yaqinrog’iga necha kun 
qolgani hisobga olinadi: 
 Masalan:  24 avgust, bunga sentyabr oyi (1 sentyabr) yaqinroq turadi. 
Sanaymiz - 24, 25,26,27,28,29,30,31 avgust va 1-sentyabr – 9 kun bo’ladi .Shunga 
ko’ra  24  avgust  –  ante  deim  monum  kalendas  –Septembres  (Sentyabr 
kalendasigacha  9  kun),  yozuvda  qisqa  qilib  a.d.IX.  Kal.Sept.  4  –  yillik  quyosh 
sikliga  –  (  365  +  365  +365  +366  =  1461  )  ko’ra  Kabisa  yili  (  bisextilis)  deb 
atalishini  sababi  24  –  fevraldan  1  martgacha  6  kun  (  bisextilis)  bor.Kabisa  yilida 
esa 7 kun ya’ni qo’shimcha 6-chi kun shundan kelib chiqqan. 
 

---

 
84 
Hafta 
   Qadimgi  Rimda  oy  bozor  kunlariga  va  ishdan  tashqari  kunlarga  bo’linadi.  Rim 
haftasida 8 kun bo’lgan: 7 ta ish kuni va 1 ta bayram kuni.Eramizning I asrida oyni 
7  kunlik  haftalarga  bo’lish  avj  oldi.  Ularning  atalishi  tartib  bo’yicha,  ya”ni 
dushanba 1 chi h.k. Faqat shanba ( Sabbath –dam olish) mustasno.  
   Keyinchalik  kunlar  –  Quyosh,Oy,  Mars,  Yupiter,  Venera,  Merkuri,  Saturn 
nomlari  bilan  ataladi.Ularning  nomlari  ozgina  o’zgargan  holda  ba’zi  tillarda 
saqlanib qolgan: