Лок ва бўЁҚлар. Асосий хоссаларини аниқлаш 1-иш. БЎЁҚ ва локларнинг қУЮҚ-суюқлигини аниқлаш

2-ИШ. БЎЁҚ ВА ЛОКЛАРНИНГ ҚУРИШ ТЕЗЛИГИНИ


АНИҚЛАШ


Бўёқ ва лок ашёлари қуриганда уларнинг юзасида чанг олмайдиган юпқа парда ҳосил бўлади.


Асбоб-ускуналар: қуритиш шкафи, шиша пластинкалар, термометр, мўй қалам, фленц (ясси мўй қалам).


Ишлаш тартиби. Қуритиш шкафига чанг кирмаслиги учун шамоллатиш йўллари дока билан ёпилади, шкафнинг бир четига ундаги намни ўзига ютиб турувчи сувсиз CaCl₂ дан қўйилади.


Синаладиган бўёққа олифдан оз-оздан қўшиб, уни ишлатиш учун яроқли қуюқликка келтирилади ва шиша пластинка тўла беркитиш даражасигача мўй қалам билан бўялади. Пластинка юзасига суркалган бўёқ фленц билан
текисланади. Кейин шиша пластинкани 45° қия қилиб, 20°С ҳароратли шкафга қўйилади ва вақт-вақти билан олиб, оғзидан 10 см масофада ушлаб пуфланади. Агар, пластинка юзасидаги бўёқда юпқа парда ҳосил бўлган бўлса, унинг юзасидаги бўёқ пардага пуфлаганда кичик тўлқин бўлиб сурилади, бу бўёқ қуришининг бошланғич босқичини билдиради. Шиша пластинкага бўёқ суркалгандан кейин унинг юзасида юпқа парда ҳосил бўлгунча ўтган вақт бўёқнинг бошланғич қуриш тезлигини билдиради. Бўёқнинг тўла қуриш тезлигини аниқлаш учун шиша пластинкалар қайтадан қуритиш шкафига қўйилади ва вақт-вақти билан пластинкани олиб, унинг бўялган юзасига бир бўлак пахта қўйилади; пахта устига ёғоч тахтача қўйилади; унинг устига эса 200 г ли юк қўйилади. Орадан 30 сек ўтгач ёғоч тахтача олинади ва пластинка юзасига пахта толаларининг ёпишган-ёпишмаганлиги кўриб чиқилади. Агар бунда пластинка юзасига пахта толалари ёпишмаса, бўёқ, тўла қуриган бўлади. Бўёқнинг тўла қуриш тезлиги (сек да) деганда, қуриш бошланган вақтдан то юзасига 200 г ли юк остига пахта қўйиб босганда, бўёққа мутлақо ёпишмайдиган даражагача қуриши учун кетган вақтни тушунмоқ зарур.
3- ИШ. БЎЁҚ ҚАТЛАМИНИНГ ЭГИЛИШГА БЎЛГАН


МУСТАҲКАМЛИГИНИ АНИҚЛАШ


Бўёқ парданинг эгилишга мустаҳкамлиги, унинг пластиклиги билан асосга ёпишқоқлигини ифодалайди.


Асбоб-ускуналар: «Э_ш» эгилувчанлик шкаласи, қалинлиги 0,2 мм, юзаси 20x100 мм бўлган тунука лист, лупа, уайт-спирт эритмаси, бўёқ.


Ишлаш тартиби. «Э_ш» эгилувчанлик шкаласи (2-расм) пўлат листдан иборат бўлиб, унинг юқори қаторига диаметри 20, 15 ва 10 мм ли пўлат таёқчалар пайванд қилинган, қуйи қаторига эса тўртбурчак кесимли таёқча, юқори қисми қиррасиз, ярим доира шаклли пўлат таёқча (кесимининг ўлчами: баландлиги 10 мм, эни 5,3 ва 1 мм дан) лар пайвандланган.

2-расм. Эгилувчанлик шкаласи.

Уайт-спирт эритмаси билан яхшилаб ювиб тозаланган қуруқ тунука листга нормал қуюқликдаги тайёр бўёқ билан суркалади.


Тунука юзасидаги бўёқ парда тўла қуригандан кейин уни аввал 20 мм сўнг 15 мм ли пўлат таёқчага ўралади. Агар бўёқ пардада дарз пайдо бўлмаса, 10 мм ли юмалоқ пўлат таёқчаларга ўралади. Бунда ҳам бўёқда дарз бўлмаса бўялган тунука лист қуйи қатордаги пўлат таёқчаларга бирин-кетин ўралади. Таёқчаларга тунука лист ўралганда унинг бўялган юзаси ташқари томонда бўлиши керак. Синаш вақтида тунука лист юзасидаги бўёқда дарз пайдо бўлса (масалан, 5 мм ли пўлат таёқчага ўраганда), бўёқ парданинг эгилишга бўлган мустаҳкамлиги олдинги дарз пайдо бўлмаган пўлат таёқча диаметри билан ифодаланади, яъни бўёқ парданинг эгилишга мустаҳкамлиги 10 мм деб ҳисобланади.