Logopedik ritmika

Qarsaklar bilan mashq
 
Bolalar saf tortib turadilar, qo‘llar orqada. 1-2-taktlar: bolalar ohista qo‘llarini oldinga 
o‘tkazadilar, yengil va aniq qilib uch marta kaftlarida qarsak chaladilar. 3-4-taktlar: qo‘llarini 
ohista orqaga o‘tkazadilar va orqalarida kaftlarida qarsak chaladilar. 5-6- va 7-8-taktlar: 
harakatlar takrorlanadi. 9-10-taktlar bolalar qo‘llarini ohista yuqoriga ko‘taradilar va boshlarinii 
ko‘tarib ustida qarsak chaladilar. 11-12-taktlar: qo‘llarini ohista orqaga tushiradilar va orqalarida 
kaftlarida qarsak chaladilar. 13-14- va 15-16-taktlar: harakatlar takrorlanadi.
Muayyan vaziyatlarni yaratish vaqtida mimikali muskullar rivojlanishini o‘tkazish 
foydali (yuqorida sanab o‘tilgan maxsus mashqlardan tashqari), «Biz hayron qoldik (hayron 

---

qolmoqdamiz)», «Biz xafa bo‘ldik», «Mazali murabbo», «Achchiq piyoz», «Nordon limon», 
«Biz xursandchilik qilyapmiz», «Qo‘g‘irchoq sinib qoldi», «Onam keldi» va boshqalar kabi. Bu 
holatlar bolalar bilan asta-sekin tayyorlanadi. Boshida alohida yuz muskullarining harakati mashq 
qilinadi, keyin quvonch, xafalik, alam, shodlik kabi murakkab hissiyotlarni aks ettiruvchi
muskullar majmuaga birlashtiriladi. Ko‘rgazmali materialdan foydalanish foydali: yuzlarida turli 
hissiyotlar aks etuvchi odamlar tasvirlangan suratlar. Bolalar oldin pedagogning so‘ziga qarab 
mos suratni topadilar (“Jahli chiqqan odamning yuzini ko‘rsat”), ularni ko‘zdan kechiradilar, 
keyin oyna oldida o‘tirib o‘zlarining yuzlarida u yoki bu chehraning ifodasini beradilar. Pedagog
bolalarda zarur bo‘lgan tasavvurlarni paydo qilishga undab passiv harakatlar bilan ham, og‘zaki 
tushuntirishlar bilan ham yordam beradi (barmoqlari bilan bolaning lablarini kulish uchun ikki 
tomonga ochadi yoki bolaning qovog‘ini solishga yordam berish uchun qoshlarini qanshariga 
(burunning ikki ko‘z o‘rtasidagi yuqori qismi) surib qo‘yadi va boshqalar).
Yuzga kerakli ifodani berish mahoratini mustahkamlash uchun mashg‘ulotlarda 
qo‘shiqlarni, dramatik o‘yinlarni sahnalashtirish, etyudlarni qiziqib o‘ynash o‘tkaziladi. 
Logoritmika mashg‘ulotlarida diqqat-e’tiborni rivojlantirish bir nechta yo‘nalishda
amalga oshiriladi: a) maxsus rag‘bat; ko‘rish va eshitish ta’sir etuvchilariga tez va aniq 
ta’sirlanish; v) ko‘rish, eshitish va va motor xotirasini mustahkamlash; g) fikrni to‘plash 
qobiliyati orqali iroda doirasini rivojlantirish.
Logopedik ritmikaning ikinchi davrida artikulyatsion apparatni, umumiy harakat 
ko‘nikmalarini, nozik eshitish-talaffuz qilish differensiyalarini rivojlantirish uchun foydalaniladi.