LOGO TERAPIYA Logo terapiya - nevrolog va psixiatr Viktor Frankl tomonidan rivojlantirilgan.Logo so’zi grekchadan kelib chiqqan bo’lib “logos” _”mano,mazmun,mohiyat” manosida tarjima qilinadi.Ushbu terapiya usuli turli holat,kasallik yoki ijtimoiy muommolarni davolashda qo’llaniladi.Ushbu terapiya usuli hayotga bo’lgan maqsadni aniqlashtirish orqali inson motivatsiya olishiga asoslagan.Logoterapiyaning maqsadi kimnidir asli hayotiy mohiyatini anglashga yordam berishdan iborat hisoblanadi.Franklning ushbu nazariyasini rivojlantirishiga katta tasir ko’rsatgan omil uning nemislar konslagerida ko’rgan qiyinchiliklari va tajribasiga asoslagan.
Logo terapiyaning kelib chiqish tarixi Viktor Frankl 1905 yilda Avstriyaning Vena shahrida dunyoga kelgan.U psixiatriya va nevrologiya sohasini o’rgandi.Ekzestinsial yo’nalishda ishlar olib bordi.II jahon urushi davrida taxminan 3yil davomida turli nemis konslagerlarida vaqtini o’tkazdi va uning orttirgan tajribasi uning ishi va logoterapiyaning rivojlanishiga katta xissa qo’shdi.Frankl ushbu konslagerlarda qiyinchiliklar bilan tirik qolgan odamlarni kuzatdi va ayrim narsalarni yani ularni xursand qilish hayotga bo’lgan umidini qaytarish kerakligini angladi.Osvensim konslageriga borgandan keyn unda ushbu ish davom ettirish istagi yana kuchaydi va ushbu konslager ozod qilinishi bilan u ishini qayta davom ettirdi va 1946-yilda “Erkaklarni hayot mazmunini izlashi” nomli asar yozdi.Ushbu asari orqali konslagerda o’tgangan vaqti va tajribalari shuningdek logo terapiyaning asosiy qarashlari va uslublarini o’zida aks ettirdi.
Frankl falsafasining asosiy elementlari Frankl falsafasi asosida 3ta asosiy element o’rin egallaydi
1)Harbir insonda eng muh masala sog’liq bo’lishi
2)Asosiy etibor – biror insonga uning ichki resurslari haqida tushuntirish va ularni ichki markazlaridan foydalanishda ko’maklashish
3)hayot insonga maqsad va mazmun taqdim qiladi.Hayot xursandchilik va baxt taqdim qilish uchun majbur emas.
Logo terapiya orqali hayotiy mazmun mohiyatni anglash. Logoterapiyaning bosh maqsadi – insonni o’z hayotida mazmun mohiyatni anglashiga undash yordam berishdan iborat.Frankl fikriga ko’ra hayot manosini anglash 3 xil ko’rinishda kashf qilinadi.
1) Biror ish yaratish yoki biror vazifani muvaffaqiyatli amalga oshirish orqali
2) Biror narsani to’liq tajriba qilib k’rish orqali yoki kimnidir sevish orqali
3) Yechimsiz muommoga moslashishni shakllantirish orqali
Frankl fikriga ko’ra azoblanish va aziyat chekish – hayotning bir qismidir va odamlarning eng oliy ozodligi bu ularning turli xil holatlarda hattoki eng og’riqli vaziyatlarda ham aynan shu vaziyatga qanday javob bera olish imkoniyatining mavjudligidir deb atadi.Bundan tashqari,Odamlar faqat o’zlarigina o’zlarini baxtli va xursand qilishini anglash orqali hayotida mazmun mohiyatni topishi mumkin deb takidlagan edi.Misol uchun, Frankl qabulida bo’lgan bir bemor xotini vafotidan keyn kuchli depressiya tushib qoladi va seansda Frankl quyidagicha savol berdi “Agarda siz birinchi vafot qilganingizda xotingiz sizga aza ochgan va sizni deb battar aziyat chekkan bolardi deb aytdi va shu gapdan keyn bemor aslida boshqacha bo’lishi mumkinligini tushunib undagi depressiya yo’qolishiga yordam berdi.
Logoterapiyaning qo’llanishi Logo terapiyaning 3ta asosiy qo’llanishi texnikasi mavjud.
Derefleksiya – terapiyaning muhim texnikalaridan biri bo’lib asabiylik va bezovtalikni tinchlantirishga yoki og’ishgan xulqni yoqotish uchun o’zi qiziqqan turli xil sohalarga etiborni qaratishi va bu orqali o’z muommolaridan chalg’ish.Derefliksiya qachonki odam xaddan ziyod bir masala yoki maqsad natijalari bilan bo’lib faqat o’zi bilan o’zi bo’lib qolganda ishlatiladi.Bunda bemorni boshqa qiziqarli narsalarga qiziqtirish orqali o’z-o’ziga bo’lgan munosbatidan chalg’itish va atrofdagi narsa hodisa va shaxslarga etiborini ko’chirish amalga oshiriladi.
Paradoksik qarash - biz eng ko’p qo’rqadigan narsalarni so’rashni taqozo qiladi.Ayrim odamlarda fobiya va stress ni boshdan kechirish og’ir asoratlarga tana qismlarining falajlanishiga olib kelishi mumkin.Shuning uchun turli xil hazl mutoyiba va o’sha narsani kulgu masxara qilish orqali mijozda o’sha narsaga qo’rquvni qiziqish bilan almashtrish kerak bo’ladi.
Suqrotcha dialog – bu shunday dialog hisoblanadiki logoterpist mijoz aytgan so’zlaridan o’ziga qurol sifatida foydalanadi va mijozni o’zini o’zi anglashiga yordam beradi.Mijozni diqqat bilan eshitish orqali uni aytgan so’zlaridan so’zlarni mohiyati va yechimlarini takidlab o’tadi va mijozga bu orqali ularni aytgan gaplaridan boshqa mano kashf qilishga yordam beradi.
Logoterapiya ekzestinsial analitika negizida shakllandi va turli xil ruhiy zo’riqish va patalogiyalar davolashda qo’llanilla boshlandi.Frankl o’z ilmiy izlanishlari orqali mazmunsizlikdan aziyat chekayotgan odamlar holatini ekzestinsial vakum(hayotdan mano mazmun topa olmaslik yoki uni yarata olmaslik).Logoterapiya ayniqsa alkogolizm va narkamaniya posttravmatik stress,depressiya va bezovtalanish yaxshi samara berishi kuzatilgan.
