|
q°p- ]j C2 ’
bunda Q — materiallarga bo'lgan yillik ehtiyoj.
Misol. Quyidagilar berilgan bo'lsin: C, — bir dona materialni xarid qilishga ketadigan xarajatlar — 8.33 pul birligi/dona; C2 —
iMialiirni saqlashga ketadigan yillik xarajatlar — 0,1 pul biriligi/ ■Ji'iu Materiallarga bo‘lgan yillik ehtiyoj Q — 1500 dona. Bunda Imyuitmaning samarali hajmi:
qop, - ^2 -8,33 1500/0,1 = 500 donaga teng,
Ini materiallarga yillik buyurtmalar soni n = 3 (1500/500) ligini hildlradi. Yil davomida talab o'zgarmas deb olingani uchun luivurlma yilning har 80(240/3) ish kunida berilishi zarur.
rasmdan ko‘rinib turibdiki, buyurtmaning samarali miq- iltui xarajatlar summasi chizig‘ining nisbatan tekis xarakterga ega sohasida joylashgan. Amalda xarajatlar summasi quyida- M.u It i o‘zgarib turadi: buyurtma berilayotgan partiya hajmi 400 tlnna bo‘lganda — 51,24 pul biriigi, 500 donada — 50,00 pul hirlijji, 600 donada — 50,83 pul biriigi va 700 donada — 52,96 pul biriigi. Keltirilgan ma’lumotlardan ko‘rinib turibdiki, buyurtma mi(|dori uning optimal hajmiga nisbatan 40%ga oshganda bor- yVi 5,72%ga oshadi.
Keltirilgan formula buyurtmaning samarali miqdorini zaxira-
lining ishlatilishi bir tekis va aniq belgilangan (determinantlash- iliili'.an) sharoitlarda amalga oshirilganda aniqlash imkonini beradi.
Amaliyotda korxonaning ishida bu shartlardan ba’zi bir i In kinishlar mavjud bo'ladi:
I Kelib tushishning cho ‘zilib ketishi. Bu holatda material bittada w ika/ilib berilmay, balki u yoki bu vaqt oralig'i ichida ma’lum him nsiviik bilan yetkaziladi va ishlab chiqarish tomonidan bir k ki* isblatiladi. Uning ishlatilishi kelib tushishlar boshlanganidan kcvln va tugashidan oldin boshlanadi.
} Tezlashtirilgan ishlatish. Bu holda zaxiralar ishlatilish init nsivligi materiallar defitsitiga olib kelishi mumkin.
Aytib o'tilgan maxsus sharoitlami hisobga olgan holda buyurt- muning samarali miqdorini aniqlash bo'yicha maxsus model kn'rfladi.
Ishlab chiqarilayotgan partiyaning optimal miqdorini aniqlash.
Айш korxona o‘zini o‘zi materiallar bilan ta’minlasa, ishlab
ii|.h Hayotgan optimal miqdorini, ya’ni zarur bo'lgan ehtiyot
10.5-rasm. Buyurtmaning samarali miqdorini aniqlashning grafik ko‘rinishi.
qismlari zaxirasini to'ldirish uchun ishlab chiqarilishi kerak bo'lgan mahsulot miqdorini aniqlash masalasi shakllanadi (10.7-rasm).
rasmdan ko‘rinib turganidek. zaxiraning ishlatilishi asta- sekin, butun t-davri ichida amalga oshiriladi, uning to'idirilishi esa faqat t-davri ichida, bu davming davomiyligi ishlab chiqa- rilayotgan partiyaning tayyorlanish vaqti (ishlab chiqarish davri) bilan aniqlanadi.
Zarur yig'uvchi qismlar buyurtma tushishi bilan ishlab chi- qarila boshlaydi va tayyor bo‘lishi bilan itse’molchiga yuboriladi: qayta ishlanishi uchun qabul qiluvchi sex omborxonasiga yoki
yig‘uv sexining omboriga yuboriladi. Zaxira tushishining kunduzgi tezligi quyidagi shartdan aniqlanadi:
{P - <2)/240,
bunda P — yig‘uvchi qismlar ishlab chiqarilishining yillik hajmi, Q — materiallarga bo'lgan yillik ehtiyoj.
Agar ishlab chiqarilish (kelib tushish) va materiallaming ishlatilish sur’atlari aniq bo‘lsa, zaxira fondi butun davr davomida to‘lib boradi va uning oxirida maksimal miqdorga erishiladi. Zaxiraning maksimal darajasi:
qmax — ti (P — 0/240 ni tashkil etadi.
0‘rtacha zaxira esa:
qon = U (P — Q)/240 ni tashkil etadi.
Zaxiralarning to'lish davri ishlab chiqarishning o'rtacha bir kunlik hajmidan kelib chiqqan holda aniqlanishi (/1 — 240 qopt/P) hisobga olingan holda, materiallarni ko'pay- tirish va saqlash bilan bog'liq yillik xarajatlar yig'indisi quyida- gicha aniqlanadi:
С — C'i * Q/qopt + Q ' С dona + С2 • q0pi (1 ~ Q/P)/2,
bunda Ci — buyurtmlarni berish va hujjatlashtirish bilan bog‘liq ishlab chiqarishni tayyorlashga ketadigan xarajatlar; Cdona ~ bir dona mahsulotning tannarxi. qovt ga nisbatan bu tenglamani yechsak, ishlab chiqarish partiyasining optimal hajmini aniq- laymiz:
Agar Q bilan P o‘rtasidagi farq 0 ga yaqin bo‘lsa, qopt cheksizlikka intiladi. Bu talab darajasi ishlab chiqarish hajmiga teng bo'lgan holda ishlab chiqarish jarayoni uzluksiz bo‘lishi zarurligini bildiradi.
Agar P Q dan ancha katta bo‘lsa, unda ishlab chiqarilayotgan partiyaning optimal miqdori buyurtmaning optimal miqdoriga teng va zaxira birinchi talab bo'yicha to'ldirilishi mumkin.
Misol. Detal korxonada ishlab chiqariladi va ishlab chiqarishni tayyorlashga ketadigan xarajatlar 8,33 pul birligi/donaga teng deb tasawur qilaylik.
DetaUaming yillik iste’moli 1500 donani, bir dona zaxirani saqlashga ketadigan xarajatlar 0,1 pul birligini, mahsulotning yillik ishlab chiqarilish hajmi 12000 donani tashkil etadi. Ishlab chiqarilayotgan partiyaning optimal miqdori
qopt = Д-8,33-1500/0,1(1-1500/12000) =535, dona Zaxiraning to'lish davri:
h = 535 ’ 240/1200 = 11 kun;
t = qopt/Q = 535/1500 = 0,35 yoki 0,35 ■ 240 = 84 kun.
Ulguiji narxlar arzonlashtirilgan sharoitiarda buyurtmaning samarali miqdorini aniqlash. Agar ulguiji narxlar arzonlashtirilsa, unda buyurtmaning samarali miqdorini aniqlash uchun bir qancha hisoblarni amalga oshirish kerak, chunki xarajatlar yig'indisi funksiyasi uzluksiz bo‘lmay qoladi.
Bunday funksiyaning global minimumini topish uchun uning lokal minimumlarini o‘rganib chiqish zarur va bunda ularining ba’zilari narxlarning uzilish nuqtalarida bo‘lishi mumkin.
Misol.
Yetkazib beruvchi miqdoriga qarab arzonlashtirishni hisobga olgan holda quyidagi narxlarni taklif etgan bo'lsin:
Narx, pul biriigi
|
Buyurtma miqdori
|
2,00
|
0-999
|
1,60
|
10000-19999
|
1,40
|
20000 va undan ko‘p
|
iste’molchining zaxiralarni saqlashga ketadigan xarajatlari mos holda 0,4; 0,32 va 0,28 pul biriigi/ donaga teng bo‘lsin. Yillik iste’mol 1 000 000 dona va yetkazib berishga ketadigan xarajatlar 28,8 pul biriigi.
Arzonlashtirshni hisobga olmagan holda narx 2,00 pul birligiga bo'lganda buyurtmaning optimal hajmi:
qopt =\/2-28,8-106/0,4 =12000, dona.
Agar 20%li arzonlashtirilish berilgan bo‘lsa va o'matilgan narx
6 pul birligini tashkil etsa:
qopt=42 • 28,8 1 06 / 0,32 =13416, dona.
Narx 1,4 pul birligini tashkil etsa:
Do'stlaringiz bilan baham: |
