Linux yadro modullari bilan ishlash

O‘ZBEKISTON RESPUBLIKASI AXBOROT TEXNOLOGIYALARI VA KOMMUNIKATSIYALARINI RIVOJLANTIRISH VAZIRLIGI
MUHAMMAD AL-XORAZMIY NOMIDAGI TOSHKENT AXBOROT TEXNOLOGIYALARI UNIVERSITETI SAMARQAND FILIALI

“KOMPYUTER INJINIRINGI” FAKULTETI
“AXBOROT TEXNOLOGIYALARI” KAFEDRASI
“OpEratsion TIZIMLAR”
Fanidan
4-laboratoriya ishi


Bajardi:Igamberdiyev Odil


Fan o‘qituvchisi:Qudratov R

SAMARQAND _ 2022

Mavzu: Linux yadro modullari bilan ishlash. Fayl atributlarini boshqarish chmod komandasi ishlatishi (Misollar keltiring?)
Linux yadrosi monolitdir, ya'ni, uning barcha drayverlari va quyi tizimlari foydalanuvchi manzilidan ajratilgan o'z manzil maydonida ishlaydi. "Monolit" atamasining o'zi aytadiki, hamma narsa yadroda to'plangan va mantiqan, unga hech narsa qo'shib yoki olib tashlab bo'lmaydi. Linux yadrosiga kelsak, bu qisman to'g'ri: Linux yadrosi ushbu rejimda ishlashi mumkin, ammo ko'pchilik yig'ilishlarda yadro kodining bir qismini uni qayta kompilyatsiya qilmasdan va hatto yuklamasdan ham o'zgartirish mumkin. Bunga modul deb ataladigan yadroning ayrim qismlarini yuklash va tushirish orqali erishiladi. Ko'pincha, ish jarayonida qurilma drayverlari modullarini ulash, kriptografik algoritmlarni qo'llab-quvvatlash, tarmoq vositalarini ulash kerak va buni to'g'ri bajarish uchun siz yadro tuzilishini tushunishingiz va bilishingiz kerak. uning modullari bilan to'g'ri ishlash. Bu maqolada muhokama qilinadi.
Zamonaviy yadrolarda, apparat ulanganda, modullar avtomatik ravishda ulanadi va bu hodisa "/dev" katalogida tegishli qurilma faylini yaratadigan udev demoni tomonidan boshqariladi. Bularning barchasi, agar mos keladigan modul modul daraxtiga to'g'ri o'rnatilgan bo'lsa, amalga oshiriladi. Fayl tizimlarida vaziyat bir xil: fayl tizimini o'rnatmoqchi bo'lganingizda, yadro avtomatik ravishda kerakli modulni yuklaydi va o'rnatishni amalga oshiradi.
Agar modulga bo'lgan ehtiyoj unchalik aniq bo'lmasa, yadro uni o'z-o'zidan yuklamaydi. Masalan, loop qurilmasida shifrlash funktsiyasini qo'llab-quvvatlash uchun siz "cryptoloop" modulini qo'lda yuklashingiz kerak va to'g'ridan-to'g'ri shifrlash uchun shifrlash algoritm modulini, masalan, "blowfish" ni yuklashingiz kerak.
1-rasm.
Linux adminstratorlash. Linux adminstratorlash juda keng sohadir va tabiiyki, biz ushbu maqolada uni to‘liq yoritib berolmaymiz. Ammo ma'mur oldida paydo bo‘ladigan asosiy vazifalarni, xoh server bo‘lsin, xoh uy kompyuterini yoritishga harakat qilaylik. Biz ko‘rib chiqadigan asosiy vazifalar:

• 
  Masofaviy kirish;
  
• 
  Tarmoq diagnostikasi;
  
• 
  Tizim resurslarini monitoring qilish;
  
• 
  Xizmat samaradorligini tekshirish;
  
• 
  Jurnallarni ko‘rish;
  
• 
  Dasturiy ta'minotni o‘rnatish.
  

2-rasm. Chmod kamandasining turlari ishlatilish o’rniga qarab.
Linux serveriga masofadan kirish. Sayt fayllarini bitta serverdan boshqasiga o‘tkazish uchun avval tar yordamida arxiv yaratamiz:
 tar cvzf backup.tar.gz /папка/с/файлами
Fayllarga bo‘lgan huquqlar saqlanib qolmasligi uchun p parametrini o‘tkazishingiz shart emas, shuning uchun siz huquqlarni qo‘lda o‘rnatishingiz kerak bo‘ladi. Arxiv tayyor bo‘lgach, uni serverga o‘tkazish uchun scp nusxasini ishlating:
 scp backup.tar.gz user@ip_ сервера:/var/www/public_html/
Keyin biz serverga kiramiz va arxivni ochamiz:
 ssh user@ip_сервера
$ cd /var/www/public_html/
$ tar xvzf backup.tar.gz
Shundan so‘ng, paketlanmagan ma'lumotlar egasini web-serverning foydalanuvchi nomiga o‘zgartirish qoladi:
 chown -R www-data /var/ww/public_html/project/
Server adminstratorlashining ko‘p bosqichlarini bajarishingiz kerak bo‘ladi, shuning uchun sshdan qanday foydalanishni yaxshiroq bilib oling .

3-rasm. Chmod yaratgan papkamizni ichiga kirish jarayoni.
4-rasm yaratgan papkamizni qanday huquqlarga ega ekanaligini bilib olamiz.( –rw-rw-r) foydalanuvchi qismi.
5-rasm.chmod turlari va hususiyatlari foydalanilishiga qarab.
6-rasm. Bu holatda qanday huquqlardan mahrum bo’lganligini ko’rishimiz mumkin (--W-RW-R--)

7-rasm. Cat komandasidan foydalanib faylni o’qimoqchi bo’lsak unda bu huquq mavjud emas.
8 -rasm. Chmod u+r huququni berganimizda fayl ichidagi so’zni o’qishini ko’rishimiz mumkin.
9-rasm. Red huquqi o’rniga W huquqidan foydalanish jarayoni aks etgan.

10-rasm.Fayldan barcha huquqlarni olibtashlash 000.

11-rasm.W va r huquqlarini berish jarayomi 4+2 ya’ni 600