Lingvistik tadqiqotlar metodologiyasi

Komponent tahlil

Komponent tahlil (KT) differensial tahlilning leksik tizimga tadbiq etilishi natijasida yuzaga keladigan tahlil usulidir. Lug‘aviy birliklar, xuddi boshqa sathlardagidek, til tizimida ma’lum tartibdagi guruhlarni tashkil qiladilar va ma’nolari jihatidan (ushbu guruhlar doirasida) o‘zaro paradigmatik munosabatlarda bo‘ladilar. Bunday paradigmatik dasturlarni «mavzuviy guruhlar» yoki «leksik-semantik guruhlar» (LSG) deb ataydilar. Masalan, quyidagi mavzuviy guruhlarni ajratish mumkin: 1) uy jihozlari nomlari: stol, stul, shkaf, kreslo, divan, sandiq, taxmon va h.k. 2) metereologik hodisalar: shamol, qor, ѐmg‘ir, izg‘irin, to‘fon, bo‘ron va h.k. 3) qon - qarindoshlik atamalari: ota, bola, ona, qiz, o‘g‘il, aka, uka, tog‘a, jiyan, xotin, qaynota va h.k. 4) his-hayajonni ifodalovchi so‘zlar: xursandchilik, xafalik, shodlik, mamnunlik, nafrat, zavq, shafqat va h.k. 5) inson intellektual faoliyatini ifodalovchi fe’llar: o‘ylamoq, ikkilanmoq, fikrlamoq, bilmoq, faraz qilmoq, tushunmoq, eslamoq, unutmoq va h.k.