Leksikologiya, uning o‘rganish obyekti, vazifalari. So‘z va leksema munosabati. Leksemaning ifoda va mazmun tomoni

1. Atash semalari narsa, belgi, harakat, miqdor kabi tushunchalarni nomlaydigan semalardir. Masalan, ruchka, qalam, bo`r, flomaster kabi leksemalar uchun “yozish va chizish quroli “ semasi atash semasi bo`lib hisoblanadi.
2. Ifoda semalari atashdan tashqari tushunchaga munosabatni ifodalaydigan semalardir. Masalan, lab- leksemasidagi “betaraflik” semasi, dudoq leksemasidagi “kitobiylik” semasi ifoda semalariga misol bo`la oladi.
3. Vazifa semalari leksemalarning gapda qanday vazifa bajarishini, ya’ni qanday leksemalar bilan birika olishini belgilaydigan semalardir. Masalan, Bola kitob o`qidi gapidagi leksemalarni tahlil qilib ko`ramiz. Bola- leksemasi sememasida shu gap ichida “harakatni bajaruvchi” semasi bor, shuning uchun bu leksema ega bo`lib kelgan. Kitob- leksemasida “harakat o`tgan narsa” degan sema mavjud, shuning uchun u to`ldiruvchi bo`lib kelgan. O`qi- leksemasida esa “bajarilgan harakat” degan sema bor, shuning uchun u kesim vazifasida kelgan.

Adabiyotlar:
1. H.Jamolxonov. Hozirgi o’zbek adabiy tili: Oliy o’quv yurtlari uchun darslik/T.:”Talqin”, 2005. -272 b.
2. A.Nurmonov, Sh.Shahobiddinova, Sh.Iskandarova, D.Nabiyeva. O’zbek tilining nazriy grammatikasi (Morfologiya). Toshkent, “Yangi asr avlodi”, 2001.
3.Nurmonov A. va boshq. O’zbek tilining mazmuniy sintaksisi.T.: Fan.1992. -222 b.
4. Ne’matov H., Rasulov R. “O’zbek tili sistem leksikologiyasi asoslari”.T/, “O’qituvchi”, 1995,128 b.
Axborat manbalari
1.www.tdpu.uz
2.www.pedagog.uz
3.www.Ziyonet.uz
4.www.edu.uz
5.tdpu.INTRANET.PED

1 H.A.Jamolxonov. Hozirgi o`zbek adabiy tili. 2-qism. –T., 2004, 3-4-betlar.

2 Ne’matov H. Rasulov R. “O`zbek tili system leksikologiyasi asoslari”. T., “O`qituvchi”, 1995, 37-bet

3Yozuvda leksemalardan keyin chiziqcha qo`yishni prof. Sh. Rahmatullayev taklif qilgan: Sh. Rahmatullayev. Hozirgi adabiy o`zbek tili. T., 2006, 22-bet.

4Ne’matov H. Rasulov R. “O`zbek tili system leksikologiyasi asoslari”. T., “O`qituvchi”, 1995, 55-bet

5 H.A.Jamolxonov. Hozirgi o`zbek adabiy tili. 2-qism. –T., 2004, 10-bet.

6 О.С.Ахманова. Словарь лингвистических терминов. М., 1969, стр. 203