Leksemaning semantik strukturasi. Tuzuvchi: D. A. To’rayeva



Download 0,61 Mb.
bet5/6
Sana28.09.2022
Hajmi0,61 Mb.
#850601
1   2   3   4   5   6
Bog'liq
1-ma\'ruza

TIL VA NUTQ

  • Leksema
  • So’z
  • Umumiylik
  • Alohidalik
  • Mohiyat
  • Hodisa
  • Imkoniyat
  • Voqe’lik
  • Sabab
  • Oqibat

Leksema so‘zshakl, yasama so‘z sifatida nutqda yuzaga chiqadi. Leksemani grammatik shakllantirish uni so‘zshakl qiyofasiga kiritish (so‘z va so‘zshakl sinonim atama, chunki nutqda grammatik shakllanmagan, so‘zshaklga aylanmagan so‘z yo‘q) va undan nutqiy maqsad uchun ma’lum qoliplar asosida yasama so‘zlar hosil qilish so‘zlovchining «so‘z tayyorlashi»dir.

  • Leksema so‘zshakl, yasama so‘z sifatida nutqda yuzaga chiqadi. Leksemani grammatik shakllantirish uni so‘zshakl qiyofasiga kiritish (so‘z va so‘zshakl sinonim atama, chunki nutqda grammatik shakllanmagan, so‘zshaklga aylanmagan so‘z yo‘q) va undan nutqiy maqsad uchun ma’lum qoliplar asosida yasama so‘zlar hosil qilish so‘zlovchining «so‘z tayyorlashi»dir.
  • Ma’lumki, yasama so‘zning ayrimlari nutq jarayonida yasaladi, ayrimlari esa bir vaqtlar yasalgan, bugungi kunda hammamiz uchun tayyor holga kelib, tub leksema qatoriga chiqib olgan. Quyidagi uchta birlikni qiyoslang:
  • kitob
  • kitobxon
  • kitobchi
  • Bu birlikdan ikkitasi kitob va kitobxon ongimizda tayyor. Кitobxon leksemasi aslida yasama, ammo bugungi kunda u ongimizda leksema holida mavjud. Ammo kitobchi so‘zi g‘ayrioddiylikka ega. Chunki u nutqiy yasama so‘z bo‘lib, leksema sirasiga o‘tmagan. Kitobchi so‘zi ham, ishchi (worker, rabochiy) so‘zi ham aslida ot+chi=ot anglatmishi bilan shug‘ullanuvchi shaxs oti qolipi hosilasi. Ammo ishchi leksemasi bu qolipdan uzoqlashib, undagi o‘zak va qo‘shimcha qotgan holga kelgan, ya’ni bu leksema hozir yuz berayotgan nutqiy jarayonda yasalmagan. Kitobchi so‘zi esa mazkur qolip asosida nutq jarayonida hosil bo‘lgan nutqiy hosila. Demak, ayrim yasama so‘z qolipdan chiqib, davr o‘tishi bilan leksemalashib, tayyor holga kelib qoladi.

Download 0,61 Mb.

Do'stlaringiz bilan baham:
1   2   3   4   5   6




Ma'lumotlar bazasi mualliflik huquqi bilan himoyalangan ©hozir.org 2024
ma'muriyatiga murojaat qiling

kiriting | ro'yxatdan o'tish
    Bosh sahifa
юртда тантана
Боғда битган
Бугун юртда
Эшитганлар жилманглар
Эшитмадим деманглар
битган бодомлар
Yangiariq tumani
qitish marakazi
Raqamli texnologiyalar
ilishida muhokamadan
tasdiqqa tavsiya
tavsiya etilgan
iqtisodiyot kafedrasi
steiermarkischen landesregierung
asarlaringizni yuboring
o'zingizning asarlaringizni
Iltimos faqat
faqat o'zingizning
steierm rkischen
landesregierung fachabteilung
rkischen landesregierung
hamshira loyihasi
loyihasi mavsum
faolyatining oqibatlari
asosiy adabiyotlar
fakulteti ahborot
ahborot havfsizligi
havfsizligi kafedrasi
fanidan bo’yicha
fakulteti iqtisodiyot
boshqaruv fakulteti
chiqarishda boshqaruv
ishlab chiqarishda
iqtisodiyot fakultet
multiservis tarmoqlari
fanidan asosiy
Uzbek fanidan
mavzulari potok
asosidagi multiservis
'aliyyil a'ziym
billahil 'aliyyil
illaa billahil
quvvata illaa
falah' deganida
Kompyuter savodxonligi
bo’yicha mustaqil
'alal falah'
Hayya 'alal
'alas soloh
Hayya 'alas
mavsum boyicha


yuklab olish