Лекция заманагөй компьютер дүзилиси ҳӘм курылмалары жоба: Компьютерлердиң архитектурасы Компьютердиң тийкарғы қóðûëìалары Компьютердиң қîñûìøа қóðûëìалары

1-лекция
ЗАМАНАГӨЙ КОМПЬЮТЕР ДҮЗИЛИСИ ҲӘМ КУРЫЛМАЛАРЫ

Жоба:

• Компьютерлердиң архитектурасы

• Компьютердиң тийкарғы қóðûëìалары

• Компьютердиң қîñûìøа қóðûëìалары

Өòêåí әсирдиң 40-жылларынан баслап универсал ЭЕМлердиң дәўири басланды десе болады. Олардың раўажланыўын ә¢ëàäëарға болып үéðåíè¢ тәжирийбеси кең қîëëанып келинген. Ҳәçèðãè ўақытта ЭЕМде қîëëанылған радиотехникалық элементлер базасы ҳәмде программалық тәмийинаты киби белгилери бойынша ә¢ëàäëарға ажыратыў болып табылады. Лекин және бир белгиси — ЭЕМниң архитектурасындағы парқына қарап ол ямаса бул ә¢ëàäқа ажыратыў мақñåòêå муўапық. Буған байланыслы гәпти «базалық ЭЕМ»ниң архитектурасы яғный абстракт моделинен баслаймыз.
Усы ЭЕМ қóðàìûíäàғû арифметикалық —логикалық, басқарыў, яд, информацияны киритиў ҳәì шығарыў киби қóðылмалар оның архитектурасын қóðàéäû.

Универсал ЭЕМлер архитектурасына қàðàï төмендегилерге бөлинеди:
Биринши ә¢ëàä ЭЕМлери — бул қóðàìûíäà оператив яд қóðûëìàñû бар болған «базалық ЭЕМ».
Екинши ә¢ëàä ЭЕМлери — бул биринши ә¢ëàä машинасынан қóðàìûíäà сыртқы яд қóðûëìàñû барлығы менен парқ қûëàäû;
Үøèíøè ә¢ëàä ЭЕМлери — бул екинши ә¢ëàä машина­сынан қóðàìûíäà информация алмасыў қóðûëìàñû (канал) барлығы менен парқ қûëàäû. Канал оператив яд пенен ЭЕМниң сыртқы қóðûëìàëàðû арасында информация алмасыўға мүмкиншилик береди. Сол себепли көп программалы (бир ўақыттың өçèíäå, мысал ушын, информацияны баспаға шығарыў, музыканы атқарыў, мағлыўматларды киритиў ҳәì т.б.) режимди әìåëãå асырыў мүмкин болады. Буларға БЭСМ-6, ЕС ЭЕМ ҳәì басқалар үøèíøè ә¢ëàä машиналарына киреди.
Төртинши ә¢ëàä ЭЕМлери — бул үøèíøè ә¢ëàä машинасынан қóðàìûíäà ҳәð бири параллел рәўиште ислей алатуғын еки ҳәì оннан көп процессорлар барлығы менен парқ қûëàäû. Элбрус-2 киби ЭЕМлер төртинши ә¢ëàäқà тийисли. Өç ўақтында Ташкенттеги «Алгоритм» заводында ислеп шығарылыўы мөлшерленген. Элбрус-2 ЭЕМ қóðàìûíäà ҳәð бири секундына 1 млн әìåëëåðäè орынлаў мүмкиншиликиятына ийе болған 10 процессор бар.