Лекция заманагөй компьютер дүзилиси ҳӘм курылмалары жоба: Компьютерлердиң архитектурасы Компьютердиң тийкарғы қóðûëìалары Компьютердиң қîñûìøа қóðûëìалары

Диск жүритиўшилер. Мағлыўматларды сақëаў, ҳүжжетлерди ҳәм программаларды бир орыннан екинши орынға алып өтиў, бир компьютерден екиншисине өткериў, компьютер менен ислегенде пайдаланатуғын информацияны турақлы сақëаў ушын дисклердеги жүритиўшилер ислетиледи. Олар еки түрде болып, ийилиўшең дисклер (дискеталар) ҳәм қатты дисклердеги жүритиўшилер (винчестерлер) деп аталады.

Дисктиң жумыс тезлиги еки көрсеткиш пенен анықланады:
1. Дисктиң секундына айланыслар саны.
2. Дисктен мағлыўматларды оқыў ҳәм оған мағлыўматларды жазыў тезлиги.
Соны айрықша айтып өтиў лазым, мағлыўматларға кириў ўақтында оқыў-жазыў тезлиги тек дисководтың өзине ғана байланыслы емес, бәлким диск пенен информация алмасыў каналы параметрлерине, диск контролериниң түри ҳәм компьютер микропроцессорының тезлигине де байланыслы.
Контролерлер (арнаўлы электрон схемалар) компьютер қурамына кириўши түрли қурылмалар (монитор, клавиатура ҳәм басқалар) жумысын басқарады.
Киритиў-шығарыў портлары арқалы процессор сыртқы қурылмалар менен мағлыўмат алмасады.
Ишки қурылмалар менен мағлыўмат алмасыўы ушын арнаўлы портлар ҳәмде улыўма портлар бар.

Мониторлар. Компьютер мониторы (дисплей) экранға текстли ҳәм графикалық информацияны шығарыўға арналған. Мониторлар монохром яки реңли болып, текстли ҳәмде графикалық жағдайларда ислеўи мүмкин.
Текст жағдайында монитор экраны шәртли рәўиште айрықша белги орынларына (көбинесе 80 белгили 25 қатарға) бөлинеди. Ҳәр бир орынға 256 белгиден бири киритилиўи мүмкин. Бул белгилер қатарына үлкен ҳәм киши латын әлипбеси ҳәриплери, санлар, иркилис белгилери, псевдографикалық белгилер ҳәм басқалар киреди. Рең­ли текстлерде ҳәр бир белги орнына өзиниң ҳәм фонның реңи сәйкес келиўи мүмкин. Бул болса сулыў реңли жазыўларды экранға шығарыў мүмкиншилигин береди.

Клавиатура. IBM PC клавиатурасы пайдаланыўшы тәрепинен мағлыўматларды ҳәм басқарыў буйрықларын компьютерге киритиўге арналған қурылма. Клавиатураниң улыўма көриниси ондағы клавишалар саны ҳәм жайласыўына қарап ҳәр түрли компьютерлерде парқ етиўи мүмкин, лекин олардың ўазыйпасы өзгермейди.