Лекция: Основы работы компьютера

Маъруза: Компьютернинг ишлаш асослари ва архитектураси

Ражабов Ф.Ф.

Компьютер (англ. computer — ҳисоблагич) дастурланувчи электрон қурилма ҳисобланиб, малумотга ишлов бериш ва арифметик амаллар бажариш асосида, маълумотларни сақлаш ўзгартириш ва юбориши мумкин
Оддий «компьютер» модели

Манзил	Буйруқ	Операция- жарён
0	0	Ўчирғич ўчиқ
1	1	Ўчирғич ёқиқ
2	0	Ўчирғич ўчиқ

Манзил	Буйруқ	Операция - жараён
0(0000)	00001	Ўчирғич Ў1 ёқиқ
1(0001)	00010	Ўчирғич Ў2 ёқиқ
3(0011)	00100	Ўчирғич Ў3 ёқиқ
4(0100)	01000	Ўчирғич Ў4 ёқиқ
5(0101)	10000	0(0000) манзилга ўтиш

4 хонали «компьютер»нинг Оператив Хотирасида(ОХ) ёзилган «Югурувчи олов» дастури
4 хонали оддий «компьютер»нинг модели
Goto Begin
Begin:
Оддий 4 хонали «компьютер» модели учун «Югурувчи олов» алгоритми
Ҳар бир компьютер ўзининг буйруқлар мажмуасига эга!!!. Масалан, бизнинг процессоримиз агар хотирадан 0000 сонини ўқиса, унда у барча ўчирғичларни ўчириши керак ёки агар катта бит 1 га тенг булса унда бу мазил буйича ўтиш буйруғи. Мисол - код 10000 бошланғич манзилга ўтиш.
«Югурувчи соя» дастурини яратинг!!
Компьютернинг соддалаштирилган модели

Компьютернинг асосий курилмалари

• хотира (запоминающее устройство, ЗУ)
• процессор
• Киритиш курилмаси
• Чикариш курилмаси

Хотиранинг вазифаси:

Хотиранинг вазифаси:

• маълумотни ёзиш - write
• маълумотни эслаб қолиш(сақлаш) - store
• маълумотни ўқиб олиш - read

Процессорнинг вазифаси:

• арифметик ва мантиқий амаллар асосида маълумотларга ишлов бериш
• компьютер қурилмаларини дастур асосида бошқариш

Марказий (Central processor unit - CPU) (Центральный) процессор — компьютернинг асосий қурилмаси бўлиб, қайсиким дастурда берилган арифметик ва мантиқий амалларни бажариш, ҳисоблаш жараёнини бошқариш ва компьютернинг барча курилмаларини ишлашини координациялаш хусусиятига эга.

Марказий (Central processor unit - CPU) (Центральный) процессор — компьютернинг асосий қурилмаси бўлиб, қайсиким дастурда берилган арифметик ва мантиқий амалларни бажариш, ҳисоблаш жараёнини бошқариш ва компьютернинг барча курилмаларини ишлашини координациялаш хусусиятига эга.

Марказий процессор қурилмаси қўйидаги қисимлардан иборат:

• Арифметик-мантиқий қурилма (АМҚ –АЛУ -ALU)
• Бошқариш қурилмаси (БҚ-УУ-CU)
• регистрлар – ядродаги номланган махсус хотира
• Кэш-хотира — кичик миқдордаги чипдаги тезкор хотира
• Математик амаллар учун махсус процессор(FPU)

Ариметик-мантикий курилма(АМК). Арифметико-логическое устройство (АЛУ)

АМҚ –ишлов берилувчи маълумотларни устида асосий арифметик мантиқий жарёнларни бажаришга мўлжаланган қурилма.

Бу амалий жараёнлар арифметик (масалан, қўшиш, кўпайтириш, бўлиш) ва мантиқий («ҲАМ», «ЁКИ», «ЙЎҚ» ва ҳ.з.) бўлиши мумкин

 

Бир буйруқда АМҚ ишлов бериши мумкин маълумотнинг битлари сони шу процессорнинг хоналигини аниқлайди.

Ҳозирги пайтда 32 ва 64 хонали микропроцессорлар кенг тарқалгандир.

Бошкариш курилмаси(БҚ). Устройство управления (УУ –CU control unit)

Бошкариш курилмаси(БҚ). Устройство управления (УУ –CU control unit)

БҚ процессорни барча блокларини дастурларни бажариш учун мос ва мақсадли ишлашини таминлайди.

Яна уни таркибага процессорни ўртача уномдорлигини оширишга мўлжаланган қисимлар ҳам киради (масалан, буйруқлар конвейери, тармоқланиш башоратчиси).

БҚ дастурни бажаришда процессорга керакли буйруқларни, керак бўлса иштирок этувчи операндларни хотирадан ўқиш ва натижани қайта хотира ёзиш жараёнларини ташкил қилиб беради.