Lekciya Kirisiw. Pánniń maqseti hám wazıypası

Lekciya-6. Turaqlı qalalardıń rawajlanıwı hám jańasın qurıw ushın aymaqtı tańlaw

Qalalardıń rawajlanıwı

Qalalar rejelestiriw joybarın duzilisin qurılıs ushın aymaq tańlawdan baslanadı. Abdanlastırılǵan qala ortalıq jaratıw áueli qurılıp atırǵan  qala onıń bir bólimi aymaqtı tuwrı tańlawǵa baylanıslı.

Tańlanǵan aymaqtıń tábiiy shárt-sharayatları: relefi,topıraǵı, gidrogeologik, ıqlımı, landshaft hám basqalar qala qurılıs ushın qolaylı bolıwı kerek, aymaq kerekli ólshemde hám konfiguratsiyada, keleshekte mákeninin rawajlanıw imkaniyatına iye bolıwı kerek.(3.3-súwret)

Qolaylı tábiiy sharayatlarǵa tómendegi faktorlardı kózde tutadı: biyikligi-pás bolmaǵan relef,jeterli tıǵızlıqdaǵı topıraqlar, shuqır jaylasqan jer astı suwları, suw basıw hám jer astı suwlardıń kóteriwin qáwpi joqlıǵı, qolaylı mikorıqlım, samallardan jeterli darejede qorǵanganlıǵı, tıǵız kóklemzarlar yamasa júdá bolmaǵanda ósimlikler egiw ushın jaramlı topıraq.

Aymaq jeterli kommunikacion sharayatlarǵa iye bolıwı, onda suw taminatti, kanalizaciya, energetika mashqalaların tejemli sheshıw imkaniyatları bolıwı kerek. Tábiiyki, tańlangan aymaq hár dayım bul talaplarǵa juwap berebermeydi,joqarıda keltirilgen jaǵdayda faktorlardıń bir bólimi onda bolmawı múmkin. Bul jaǵdayda onı kem qarejet ketkizip qurıw ushın jaramlı jaǵdayǵa keltiriw kerek. Bunda relefti rejelestiriw, dariya qırǵaqların tartipke salıw, melioratsiya suw tolqınıdan qorǵaw, suw taminati, aqava suwlardı tazalaw hám basqalar  aqılana shegaralar shenberinde bolıwı kerek.

Xalıq jerlerine yamasa onıń bólimlerine jer tańlaw maseleleri kapital qarjılar kólemi hám onı uslap turıwǵa ketetuǵın qárejetler, shegaralanıwları hám joybarlıq talaplar menen baylanıslı hár qıylı ózine tán variantlardı salıstırıw ámelge asırıladı.