Лекция Alkaloidlar ochilishi xaqida tarixiy ma’lumotlar. O‘simliklardan alkaloidlarni ajratish texnologiylari

Alkaloidlarning xromatografik taxlili

• Alkaloid saqlovchi o‘simliklarning va alkaloidlarni analiz qilishda xromatografik usullarning xamma turlari (adsorbsion, ion almashish, taqsimlanish, bo‘linish va boshqalar) keng miqyosda qo‘llaniladi. Bu usullardan alkaloidni ajratmada qancha va qanday birikmalar borligi, alkaloidlar yigindisidan ayrimlarini ajratib olishda xamda ularning miqdorini aniqlashda foydalaniladi. Xromatografik analiz qilish uchun avval maxsulotdan tegishli ajratma tayyorlanadi. Buning uchun maydalangan maxsulotdan 1 g olib, 100 ml xajmli kolbaga solinadi, ustiga xlorid kislotaning 1% li eritmasidan 25 ml quyib, vaqt-vaqtida chayqalib turgan xolda bir necha soat davomida qo‘yib qo‘yiladi yoki qaynab turgan suv xammomi ustida 5 min qizdiriladi, so‘ngra uni sovitib, paxta orqali 100 ml li bo‘luvchi voronkaga filtrlanadi. Filtratda alkaloidlar tuz xolida bo‘ladi. Keyin ajratma fenotftalin buyicha ishqoriy sharoitga o‘tguncha filtratga ammoniy gidrooksidining konsentrik eritmasidan tomchilab quyiladi va asos xoliga o‘tgan alkaloidlar 5 ml xloroform bilan chayqatib ajratib olinadi. SHu ajratma xromatografik analiz uchun ishlatiladi.

Alkaloidlarni olish usullari:

• 1.Ekstraksiya. Suyuqlik-suyuqlik bilan ekstraksiyalanadi.
• 2. Ion-almashinish usuli.
• 3. Elektrokimyoviy usul elektrodializ rejim tanlab olinadi.
• Ekstraksiya usulida ajratish uslubini ikki guruxga bo‘lish mumkin. Birinchi va ikkinchi modifikatsiya buyicha alkaloidlarni olish.

Alkaloid tuzlari, odatda, suv va spirtda (metil, etil) eriydi, efir va organik erituvchilarda erimaydi. SHuning uchun alkaloidlarni tuz xolida ajratish uchun erituvchi sifatida odatda suv yoki spirt ishlatiladi.

• Alkaloid tuzlari, odatda, suv va spirtda (metil, etil) eriydi, efir va organik erituvchilarda erimaydi. SHuning uchun alkaloidlarni tuz xolida ajratish uchun erituvchi sifatida odatda suv yoki spirt ishlatiladi.
• Bu usulda ishlatiladigan ekstraktorlar:
• 1. Qarama-qarshi oqimli turi
• 2. Uzlukli va uzluksiz ishlaydigan
• Bu usulda qo‘yiladigan talablar:
• 1. Maxsulotning yuqori darajada chiqishi
• 2. Konsentratsiyasi yuqori bo‘lishi
• 3. Jarayon yuqori tezlikda borishi kerak.
• Usulning afzalligi: 1. Suvning arzonligi Kamchiligi: 1. DXE ni qayta ishlashga berilishi 2. Texnika xavfsizlik qoidalariga yuqori talablar qo‘yilishi 3. 2-chi modifikatsiyaga qaraganda unumdorligi kam  45-65%. 4. Bosqichlarning ko‘pligi.

• Yoki:
• 1. Tuzlar ko‘rinishidagi ekstraksiya.
• 2. Erkin asoslar ko‘rinishidagi ekstraksiya