Lecture №8. Cnc machines

Sonli  dastur  bilan  boshqariladigan  dasgohlarni  qo`llashni 

samarasi: 

---

a)

 

ishlov  beriladigan  zagatovka  ulchamlarining  aniqligi  va  bir 

xildaligida va shaklida bilinadi; bu aniq shakldor sirtga va ko`p 

sondagi  ulchamlarni  saklagan  xolda  konstruktiv  jixatdan 

murakkab  bo`lgan  zagatovkalarga  ishlov  berishda  muxim 

axamyatga ega; 

b)

 

qo`l bilan boshqariladigan dastgoxlarda yordamchi vaqt unumini 

70-80%  dan  40-50  %  gacha  kamaytirish  xisobiga  ishlov  berish 

unumdorligini 

oshiradi 

(ishlov 

beradigan 

markazlardan 

foydalanilganda  20-30%  gacha  yordamchi  vaqt  unumini 

kamaytiradi), 

ayrim 

xollarda 

esa 

kesish 

rejimini 

intensifikatsiyalash orqali ishlov berish unumdorligini oshiriladi; 

sonli  dastur  bilan  boshqariladigan  dasgohlarga  ishlov  berishni 

utkazilganda  urta  xisobda  unumdorlik  oshadi:  tokarlik 

dostgoxlari  uchun  ikki-uch  marta,  frezalash  dastgoxlari  uchun 

uch-to`rt marta va ishlov beradigan  markazlash  uchun besh-olti 

marta; 

c)

 

unumdorlikni  oshirishga,  dastgoxda  ishlovchining  malakasiga 

bo`lgan  talabning  kamayishi  xisobiga  ishlov  berish  tannarxini 

kamayishiga; 

d)

 

avtomatik  ishlaydigan  va  sozlangan  sonli  dastur  bilan 

boshqariladigan dastgoxlarda tayyorlanishi murakkab bo`lgan va 

aniq  zagatovkalarga  ishlov  berishni  soddalashtirish  xisobiga 

yukori  malakali  dastgoxda  ishlovchilarga  bo`lgan  talabni 

kamayishida ko`rinadi. 

---

Sonli  dastur  bilan  boshqariladigan  tizimining  konstruksiyasi 

bo`yicha sikl bilan va son bilan boshqariladigan dastgohlarga bulinadi. 

Sikl  dasturli  tizim  bilan  boshqarish  dastgox  xarakatlanadigan 

organlarining  xarakatlanish  ketma-ketligini  va  tezligini  dasturlashga 

imkon beradi. Bunday dastur boshqarish poneli orqali yoki shtekkerli 

barabanda kommutirlaydigan elementlar (

shtekkerlar

) ma’lum turkumi 

bilan topshiriladi. 

Bunda  xaraktlanadigan  organlar  xarakatlanish  qiymati  bevosita 

dastur  tartibiga  kirmaydi,  balki  qayta  sozlanadigan  elektr  tayanchlar 

orqali belgilanadi. 

Sonli  dastur  bilan  boshqariladigan  dastgoxlarning  tubdan  farq 

qilishi  xususiyati  ularning  barcha  dasturi  teshiklar  kombinatsiyasi 

kurinishidagi,  raqamlar,  xarflar  va  boshqa  belgilar  bilan  tavsiflangan 

dastur  uzatuvchilarga  (

perfotasma,  magnitli  tasma,  magnitli  disk

) 

yozilishi  xisoblanadi.  Bunday  dastur  tarkibiga  xarakatlanadigan 

organlarning  xarakatlanishining  sonli  qiymati  xam  kiradi,  bu  sonli 

dastur  bilan  boshqariladigan  dastgoxining  sikl  dasturi  bilan 

boshqariladigan dastgohlardan prinsipial fark qilishini tashkil qiladi. 

Sonli  dastur  bilan  boshqariladigan  dastgohlarini  qayta  sozlash, 

dasturni  almashtirish  bilan  birga  oz  vaqt  talab  qiladi,  shuning  uchun 

bunday  dastgohlar  seriyali  va  mayda  seriyali  ishlab  chiqarishni 

avtomatlashtirish uchun yaroqli bo`lib hisoblanadi. 

Pozitsiyali  boshqarish  deganda  dastgohni  sonli  dastur  bilan 

tushuniladi,  bunda  dastgohning  ishchi  organlarining  xarakatlanishi 

belgilangan nuqtada amalga oshadi, biroq xarakatlanish trayektoriyasi 

---

topshirilmaydi.  Dastur  bilan  boshqarishning  pozitsiyali  tizimining 

vazifasi ko`pgina xollarda asbob yoki tayyorlamini ishchi pozitsiyaga 

aniq o`rnatishni ta’minlash bo`lib xisoblanadi, bunda bir pozitsiyadan 

navbatdagi  pozitsiyaga  xarakatlanishi  dastgoh  koordinatalari  orasida 

funksional aloqasiz amalga oshadi.