Ldoshev, Q. Muftaydinov, V. Abdurahmonov

Islomda  mulk  masalasi.  Iqtisodiyot  nazariyasida  m ulk,  mulkiy 
munosabatlar  masalasi  asosiy  o ‘rin  egallaydi.  Zero,  har  qanday jamiyat 
iqtisodiy tizimining asosini mulkchilik tashkil etadi.  Mulkchilik — kishilar 
o ‘rtasida  ishlab  chiqarish  vositalari  va  m ehnat  mahsulini  o ‘zlashtirish 
yuzasidan  paydo  bo‘lgan  va tarixiy  aniq bir shaklda  nam oyon b o ‘luvchi 
iqtisodiy  m unosabatdir.  Mulk  egasi  b o ‘lish  va  b o ‘lmasligiga  qarab 
kishilaming jamiyatdagi  mavqyi,  ulaming ijtimoiy maqomi yuzaga keladi.
Islomda mulk tushunchasi,  uning mohiyati,  odamlar qo‘lidagi boylik
— bu Allohning boyligi, odamlar-esa faqat uning yerdagi boshqaruvchilari 
ekanligini tan olishdan iborat.
Ijtimoiy m anfaatlar o ‘rtasidagi kelishuv, uning asosini mulk-sarmoya

---

tashkil  etadi.  Islom  shaxsiy  manfaat  ijtimoiy manfaatga  zarar  keltirsa, 
un|  (shaxsiy  manfaatni)  m a’qullamaydi.  Shuning  uchun  ham  ulaming 
kelishuvini  yoqlaydi.  Sarmoya  ijtimoiy vazifani  bajarishi,  iqtisodiyot  va 
jamiyatga foyda keltirishi uchun doimo harakatda (oborotda) bo‘lishi kerak.
Xususiy va ijtimoiy mulk m a’lum ijtimoiy manfaatlarga xizmat qiladi. 
Xususiy mulkning har qanday shakli jamiyat tom onidan nazorat qilinishi 
va jamiyat manfaatlariga xizmat qilishi ham kerak.  Demak,  islom dinida 
xusilsiy mulk ijtimoiy vazifani bajaradi.
Ijtimoiy boylik—jamiyat ehtiyojlari uchun zarur bo‘lgan tabiiy boylik- 
lardir. Bu boyliklardan jamiyatning barcha a’zolari foydalanishlari mumkin, 
lekin  ularga  tanho  hukmronlik  qilish va  g'arazli  maqsadda  foydalanish 
qatliyan taqiqlanadi.  «Qur’oni karim»ning bir qancha oyatlarida birovning 
haqiga xiyonat qilish qoralanadi.  «Baqara»  surasining  188-oyatida «Mol- 
dunyolaringizni  oralaringizda  nohaq  —  harom  yo‘llar  bilan  yemangiz, 
ya’iii bir-biringizning haqqingizni yemang. Va (gunoh qilayotganingizni) 
bilib turib,  odamlarning  mollaridan bir qismini harom  yo‘l bilan  yeyish 
uchun mollaringizni pora qilib hokimlarga uzatmang», deyilgan.  Bu oyati 
karimada Alloh  musulmonlarga bir-birining  molini  botil  —  harom   yo‘l 
bilan yemoqdan qaytarmoqda.
Shariat qonunlari to ‘g‘risidagi «Muxtasar» nomli kitobda musulmon- 
chilikda  mulkiy  munosabatlar  qanday  bo‘lishi  kerakligi  batafsil  bayon 
etilgan.