Ld physics leaflets Suyuqliklarning hajmiy kengayish koeffisiyentini aniqlash

Tajriba namunasi

1. 
   Dilatometrni kalibrlash:
   

m1 = 31.29 g m2 = 88.01 g ϑ = 22 ⁰C

1-rasm. Suyuqliklarning hajmiy kengayish koeffisiyentini aniqlash uchun mo’ljallangan tajriba qurilmasi. a) temperatura datchigidan foydalanilganda; b) termometrdan foydalanilganda.

48 ^oC	5.3	33 ^oC	0.55
47 ^oC	4.9	32 ^oC	0.3
46 ^oC	4.6^5

2. 
   Suv bilan etanolning hajmiy kengayishlarini o’lchash: Baholash va natijalar
   

Jadval 2. Toza suv sathi h temperatura ϑ funksiyasi
sifatida

ϑ	h sm	ϑ	h sm
60 ^oC	9.5	45 ^oC	4.25
59 ^oC	9.3	44 ^oC	3.9
58 ^oC	8.9	43 ^oC	3.55
57 ^oC	8.6	42 ^oC	3.2
56 ^oC	8.2	41 ^oC	2.9
55^oC	7.85	40 ^oC	2.6
54 ^oC	7.5	39 ^oC	2.3
53 ^oC	7.1	38 ^oC	2.0
52^oC	6.75	37 ^oC	1.7
51 ^oC	6.4	36 ^oC	1.4
50 ^oC	6.0	35 ^oC	1.1
49 ^oC	5.7	34 ^oC	0.8

ϑ	h sm	ϑ	h sm
38 ^oC	9.9	32 ^oC	4.6
37 ^oC	9.1	31 ^oC	3.7
36 ^oC	8.25	30 ^oC		2.7
35 ^oC	7.4	29 ^oC	1.8
34 ^oC	6.5	28 ^oC	0.9
33 ^oC	5.55

Jadval 3. Etanol sathi h temperatura ϑ funksiyasi sifatida

a) Dilatometrni kalibrlash:
massalar farqi: m2 - m1 = 56.72 g
ϑ = 22 ⁰C dagi zichlik ρ = 0.9978 g/sm³ ga teng(1-
jadvaldan)
(VI) ifodadan V₀ = 56.85 cm³ ekanligini aniqlaymiz.
b) Suv bilan etanolning hajmiy kengayishlarini o’lchash:

2-rasm. Suv hajmining ∆V (doiralar) va etanol hajmining
(to’rtburchaklar) temperaturalar farqi ∆ϑ funksiyasi sifatida issiqlikdan kengayishi
2-rasmda ∆ h = h - h₀ sathning o’zgarishi bo’yicha (II) formula bilan hisoblangan, suyuqlik hajmining o’zgarishini ∆V temperaturalar farqi ∆ϑ = ϑ - ϑ₀ funksiyasi sifatidagi bog’lanish grafiklari keltirilgan ( mos ravishda ϑ₀ = 32 ⁰C suv uchun va 28 ⁰C etanol uchun, 2 va 3-jadvallarni taqqoslang). Suv uchun koordinata boshidagi nuqtadan o’tgan to’g’ri chiziq og’masi ∆V/∆ϑ= 22.9 mm³/K va etanol uchun esa to’g’ri chiziq og’masi ∆V/∆ϑ= 65.0 mm³/K. (V) formuladan foydalanib, suv va etanol uchun hajmiy kengayish koeffisiyentlarini topish mumkin: γ = 4.9×10^{- 4} K^{- 1} (suv),
γ = 12.3×10- 4 K^{- 1} (etanol).
Suv holida o’lchangan qiymatlarda chiziqli o’zgarishdan sistematik chetlanishlar mavjud. Suvning hajmiy kengayish koeffisiyenti doimiy emas va u tajribada ko’rsatilganidek, temperatura 30 ⁰C dan 60 ⁰C ga ortganda oshadi.
Etanolning hajmiy kengayish koeffisiyenti suvnikiga nisbatan ancha katta. Temperaturalarning keng ko’lamida bu koeffisiyent o’zgarmaganligi tufayli, etanoldan termometrlar uchun suyuqlik sifatida foydalanish mumkin.
Qo’shimcha eslatmalar:
Suvning issiqlik anomaliyasi, ya’ni 0 ⁰C dan 4 ⁰C gacha oraliqda suv hajmining kamayishi P2.1.3.1 tajribada o’rganiladi.
.

LD Didactic GmbH . Leyboldstrasse 1 . D-50354 Huerth / Germany . Phone: [phone] . Fax: [phone] . e-mail: [e-mail] ©by
LD Didactic GmbH