Ўлчаш хатоликлари

5.2 Мунтазам хатоликлар ва уларнинг турлари

Мунтазам хатоликни, уни келтириб чиқарувчи сабаби, ўлчаш жараёнида келиб чиқиш характери бўйича, ҳамда ўзгариш характерига қараб, турлаш қабул қилинган.

Мунтазам хатоликнинг турлари 2.2 жадвалда келтирилган.

2.2.-жадвал

2.2 жадвалдан кўриниб турибдики, мунтазам хатоликлар ўзгариш характерига қараб бир неча турларга бўлиниши мумкин экан. Қуйида

(2.4-расмда) мунтазам хатоликнинг турлари бўйича ўзгариш графиклари келтирилган.

2.4-расм

ўзгармас; прогрессив; даврий; мураккаб қонун бўйича ўзгарадиган.

- ўзгармас (доимий) хатоликлар - ўз қиймати узоқ вақт мобайнида яъни, масалан, қатор ўлчашлар бажарилган вақт мобайнида ўзгармайдиган хатоликдир. Масалан, тарози тошининг мунтазам хатоликлари, кўрсатувчи асбобларининг градуировка хатолиги кабиларни келтиришимиз мумкин.
- прогрессив хатоликлар - узлуксиз ўсувчан ёки камаювчан хатоликлар. Масалан, ўлчаш асбобининг бирон қисмидаги контактни ёки бирон-бир деталини ейилишидан келиб чиқадиган хатоликлар.
- даврий хатоликлар - қиймати вақтнинг даврий функцияси ёки ўлчаш асбобининг кўрсаткичини сурилиш функциясига боғлиқ бўлган хатоликдир. Даврий хатолик шкаласи айлана шаклида ишланган асбоблар учун хос (чизиқли кичик силжишларни ўлчаш учун мўлжалланган соат кўринишида ишланган индикатор). Бу хатолик шкала ўқи билан кўрсаткичнинг айланиш ўқига мос тушмаслигидан ҳосил бўлади.
-мураккаб қонун бўйича ўзгарадиган хатоликлар - бир нечта мунтазам хатоликларнинг биргаликда таъсиридан ҳосил бўлади.
Мунтазам хатоликнинг ўзгармас ташкил этувчиси ўлчаш воситасини синовдан ўтказилаётганда унинг нол холатини корректировка қилишда ёки сезгирлигини текширишда намоён бўлади.
Мунтазам хатоликларнинг асосий гуруҳлари қуйидагилар ҳисобланади: