Lazer texnikasi

3.Xulosa 
Demak, Axborot uzatish sifatini yaxshilash uchun dispersiya qiymatlari iloji 
boricha minimal holatga olib kelish kerak, buning uchun dispersiya qiymatlari 
minimal bo‟lgan DSF, NZDSF tolalarini qo‟llash dispersiyani kamaytirish
usullaridan biri ekan. O„zbekiston Respublikasi tolali optik aloqa liniyalarida eng 
ko„p yotqizilgan bu SF-standart tolali kabellardir. SF tolalarida yuqorida aytib 
o'tilgandek xromatik dispersiya qiymati katta. Standart tolali kabellarni olib 
tashlab, o„rniga dispersiya qiymati kichik bo„lgan DSF, NZDSF tolali optik 
kabellami yotqizish iqtisodiy jihatdan qimmatga tushadi. Shuning uchun bu 
usuldan yangi qurilayotgan tolali optik aloqa liniyalarini tuzishda foydalangan
ma‟qul. Eng ko„p yotqizilgan standart tolali kabellar bo„lgani uchun, bu
tolalar qo„llanilganda DSF (Dispersion Compensating Fiber) dispersiyani
kompensatsiya qiluvchi tolallardan foydalanish kerak. DSF—dispersiyani
kompensatsiyalovchi tolalardan, asosan, xromatik dispersiyani kamaytirishda,
regeneratsiyalash seksiyasi uzunligini oshirishda, past tezlikdan yuqori tezlikli
tizimlarga o „tishda, to‟lqin uzunligi bo„yicha
 

---

14-rasm. DSF yordamida dispersiyani kompensatsiyalash 
 
zichlashtirilgan TOATda foydalaniladi. DSF tolalarida dispersiya qiymati
manfiy katta qiymatlarga ega bo'ladi. Xromatik dispersiyasi musbat ishchi 
tolagadispersiyasi manfiy DSF tolalarini ulash natijasida dispersiya nolga 
yaqinlashadi, ya‟ni kompensatsiya qilinadi (14-rasm). DSF tolalari “Corning”,
“Lucent Technologies”, “Sumitomo Electric” kompaniyalari tomonidan ishlab
chiqarilmoqda. Lekin DSF tolalarini qo‟llash bir qancha muammolarni
tug„diradi: 
— dispersiyasi musbat va manfiy turli tolalami ulash, montaj va ta'mirlashni
murakkablashtiradi; 
— DSF tolalari ishchi tolaga qaraganda katta yo„qotishlarni yuzaga keltiradi,
bu yo'qotishlar a= 0,4 -1,0 dB/km bo‟lib, uzatish liniyasining umumiy
yo„qotishlariga qo„shiladi; 
— 10-12 km ishchi tolaning dispersiya qiymatini kompensatsiyalash uchun 1
km atrofida DSF tolalari talab etiladi; 
— nochiziqli effektlarning oshishiga olib keladi. 
Kompensatsiyalash samarali bo‟lishi uchun ishchi tolaning umumiy dispersiya
qiymati va DSF tolasining dispersiya parametrlarini o‟lchash kerak. 
Kamchiliklarni yo„qotish maqsadida DSF tolalari maxsus modullarga 
joylashtirilib, 
ular 
uzatish 
tizimlarining 
ustunlariga 
yoki 
optik
kuchaytirgichlarning 1 va 2 kaskadlari orasiga qo„yiladi. Bu dispersiyani 
kompensatsiyalovchi modullar DCM (Dispersion Sompensating Module) deyiladi. 
Dispersiyani kompensatsiya qiluvchi modullarning DCM o„lchamlari har xil 
bo„lishi mumkin. Masalan, “Corning” B turdagi modullari 235x235x40 mm, D
turdagi 267x267x40 mm, C turdagi 278x432x44mm, “Sumitomo” firmasining
228x202x41 mm. Lekin, DCM qo„llanilganda ham kamchiliklar mavjud: 
— qo„shimcha yo„qotishga olib keladi; 

---

— qutblangan moda dispersiyasi QMD qiymati oshib ketadi. 
To„lqin uzunligi bo„yicha zichlashtirilgan tizimlarda va yuqori tezlikli 
tizimlarda QMD qutblangan moda dispersiyasi 0,1-0,2 ps/km -1/2 dan
oshmasligi kerak. DCM modullari qo‟llanganda yuqoridagi kamchiliklarni
e‟tiborga olish zarur. 
 
Foydalanilgan adabiyotlar 
1.
Фриман P. Boлоконно-oптические системы связи. M. Texнocфepa,
2003. 
2.
Boлоконно-oптическая техника: Coвpeмeннoe cocтoяние и 
преспективы», 2-e издания.. 2005. 
3.
Optik aloqa asoslari / N. Yunusov [va boshq.]. O„zbekiston
Respublikasi Oliy va o„rta maxsus ta'lim vazirligi — T.: ChoMpon
nomidagi NMIU, 2014.