|
"Layli va Majnun "dostonida ilohiy ishq mohiyati
Layli va Majnun (arab. مجنون و ليلى (Majnun va Laylo)) fors-turkiy romantik dostonidir. Chunki, bu dostonlarni dastlab fors tarixiy asari Shohnomada (Firdovsiy) keyinchalik shoir Nizomiy Ganjaviyning Xusrav va Shirin dostonida va buyuk turkiy shoir Alisher Novoiyning beshligi bo`lmish ''Xamsa"sida uchraydi. Voqeiy boʻlmish bu hikoya Navoiyning ''Xamsa"sida Qays ibn al-Mulavvo ismli arab yigitining Layli ismli qiz bilan ishqiy munosabatlari yoritiladi. Oʻgʻlining bu qizga uylanishiga qarshi chiqqan otasining tazyiqlari va ayriliq tufayli Qays aqldan ozib, devona boʻladi - Layli va Majnun (arab. مجنون و ليلى (Majnun va Laylo)) fors-turkiy romantik dostonidir. Chunki, bu dostonlarni dastlab fors tarixiy asari Shohnomada (Firdovsiy) keyinchalik shoir Nizomiy Ganjaviyning Xusrav va Shirin dostonida va buyuk turkiy shoir Alisher Novoiyning beshligi bo`lmish ''Xamsa"sida uchraydi. Voqeiy boʻlmish bu hikoya Navoiyning ''Xamsa"sida Qays ibn al-Mulavvo ismli arab yigitining Layli ismli qiz bilan ishqiy munosabatlari yoritiladi. Oʻgʻlining bu qizga uylanishiga qarshi chiqqan otasining tazyiqlari va ayriliq tufayli Qays aqldan ozib, devona boʻladi
Layli va Majnun - Yaqin va Oʻrta Sharq xalqlari orasida keng tarqalgan folklor hamda yozma shakldagi adabiy yodgorlik. Dostonning ilk kurtaklari 7-asr 2-yarmida paydo boʻlgan. Ayrim manbalarning maʼlumotiga koʻra, doston qahramonlari tarixiy shaxslardir. Layli va Majnun - Yaqin va Oʻrta Sharq xalqlari orasida keng tarqalgan folklor hamda yozma shakldagi adabiy yodgorlik. Dostonning ilk kurtaklari 7-asr 2-yarmida paydo boʻlgan. Ayrim manbalarning maʼlumotiga koʻra, doston qahramonlari tarixiy shaxslardir. Majnun va Layli komillikda vahdatni-yagona- yaxlitlikni tashkil etadi. Bu esa nihoyatda baland darajadagi ishqning-xos ishqning koʻrinishi Layli va Majnun haqida ilk bor 1188-yilda ozarbayjon shoiri Nizomiy Ganjaviy doston yaratgan. Ammo u asarni Xusrav va Shirin deb nomlagan va hikoya ular haqida so`zlaydi. Nizomiy "L. va M." dostonini ham gʻoyaviy, ham badiiy jihatdan har tomonlama yuksak darajaga koʻtardi va hamsachilik anʼanalari qatoriga qoʻshdi. Undan soʻng "L. va M." dostoniga koʻplab shoirlar murojaat qilishdi. Xusrav Dehlaviy, Abdurahmon Jomiy, Fuzuliy, Alisher Navoiy qalamlariga mansub "L. va M." dostonlari mashhur. - Layli va Majnun haqida ilk bor 1188-yilda ozarbayjon shoiri Nizomiy Ganjaviy doston yaratgan. Ammo u asarni Xusrav va Shirin deb nomlagan va hikoya ular haqida so`zlaydi. Nizomiy "L. va M." dostonini ham gʻoyaviy, ham badiiy jihatdan har tomonlama yuksak darajaga koʻtardi va hamsachilik anʼanalari qatoriga qoʻshdi. Undan soʻng "L. va M." dostoniga koʻplab shoirlar murojaat qilishdi. Xusrav Dehlaviy, Abdurahmon Jomiy, Fuzuliy, Alisher Navoiy qalamlariga mansub "L. va M." dostonlari mashhur.
Nizomiy "Xamsa"sidagi "Layli va Majnun" dostoniga ishlangan minatura «Layli va Majnun» Alisher Navoiy «Xamsa»sining uchinchi dostoni bo’lib, 1484 yilda yozilgan. Dostonning kirish boblaridan birida Navoiy an’anani davom ettirib, bu mavzuda asar yozgan salaflarini chuqur hurmat va ehtirom bilan tilga oladi. Ulardan farqli o’laroq asarini turkiyda yozganini alohida ta’kidlaydi. Sharq mumtoz adabiyotida aniq an’ana mavjuddir. Unga ko’ra har qanday asar Xudoning madhi— hamd, undan iltijo - munojot, Muhammad layg’ambar ta’rifi - na’t kabi maxsus boblar bilan boshlanadi. Majnun - telba, devona, jinni demakdir. «Sharqdagi eng mashhur qahramonlardan. Qadimiy arab manbalarining shahodat berishicha, Majnun tarixiy shaxs bo’lib, Arabistondagi Bani Omir qabilasiga mansub bo’lgan. Majnunning oshiqlik qismati haqida Sharkda juda ko’p rivoyatlar to’qilgan. U Nizomiy, Dehlaviy, Navoiy kabi ulug’ san’atkorlarning ijodida fojiaviy qahramon sifatida o’rin egallagan» - Majnun - telba, devona, jinni demakdir. «Sharqdagi eng mashhur qahramonlardan. Qadimiy arab manbalarining shahodat berishicha, Majnun tarixiy shaxs bo’lib, Arabistondagi Bani Omir qabilasiga mansub bo’lgan. Majnunning oshiqlik qismati haqida Sharkda juda ko’p rivoyatlar to’qilgan. U Nizomiy, Dehlaviy, Navoiy kabi ulug’ san’atkorlarning ijodida fojiaviy qahramon sifatida o’rin egallagan»
Majnun - telba, devona, jinni demakdir. «Sharqdagi eng mashhur qahramonlardan. Qadimiy arab manbalarining shahodat berishicha, Majnun tarixiy shaxs bo’lib, Arabistondagi Bani Omir qabilasiga mansub bo’lgan.
Do'stlaringiz bilan baham: |
