Лабораторная работа №2 Исследование биполярного транзистора

Nazariy asoslar
Transformator ─ bu bir xil chastotali o`zgaruvchan tok kuchlanishini boshqa boshqa kuchlanishdagi o`zgaruvchan tokga o`zgartirishga mo`ljallangan statik elektromagnit qurilmadir.
Transformatorlar elektr energiyani uzatish va taqsimlash uchun, turli texnologik maqsadlarda, radioelektron, hisoblash va televizion apparaturalarda, aloqa, avtomatika va telemexanika qurilmalarida va shu kabilarda keng qo`llaniladi.
Funktsional vazifasi bo`yicha transformatorlar turlicha bo`ladi:
─ kuchlanishni pasaytiruvchi,
─ kuchlanishni orttiruvchi,
─ izolyatsiyalovchi,
─ moslashtiruvchi,
─ chiqish transformatorlari va shu kabilar.
Konstruktiv jihatdan transformator odatda ferromagnit materialdan tuzilgan magnitoprovodga o`ralgan umumiy magnit oqimi bilan qamrab olingan bitta chulg`amdan (avtotransformator) yoki bir nechta izolyatsiyalangan chulg`am (g`altaklar)dan tuzilishi mumkin. Bir va uch fazali transformatorlar farqlanadi.

Rasm 2.1 ─ Ikkita chulg`amli transformatorning sxemasi
A ─ X kuch transformatorining tarmoqqa ulanishida (Rasm 2.1) birlamchi tok i<sub>1</sub> uning chulg`amlari w₁ orqali o`tayotganida o`zakda sinusoidal magnit oqimi Φ-ni qo`zg`aydi.
Φ = Φ_m·sin(ω·t)
bunda Φ_m ─ oqim amplitudasi, ω ─ oziqlantiruvchi kuchlanish u₁ ning burchak chastotasi.
Birlamchi chulg`amdagi w<sub>1</sub> o`ramlar va ikkilamchi chulg`amdagi w<sub>2</sub> o`ramlarni kesib o`tib, magnit oqimi ularda EYuKlar hosil qiladi.

bunda ─ dΨ₁, dΨ₂, mos ravishda birlamchi va ikkilamchi chulg`amlarning oqim ilashuvchanligi.

Bu EYuKlarning ta’sir etuvchi qiymatlari






Ikkilamchi chulg`amdan u<sub>2</sub> kuchlanish olinadi, olingan kuchlanish elektr energiyaning iste’molchisi Z<sub>yu</sub>-ga uzatiladi.
Transformatorning yuklama o`chirilgan hol (Z_yu=∞)dagi birlamchi chulg`amidan oqayotgan tok uning salt yurishdagi toki I<sub>0</sub> hisoblanadi. Salt yurish tokini birlamchi chulg`am nominal toki I_1n-ning foizlarida ifodalaydilar. Salt yurish toki kuch transformatorlarida nominal toki I_1n-ning (2…5) %-ini, kam quvvatli transformatorlarda (10…20) %-ini tashkil etadi.
Transformator birlamchi chulg`ami EYuKining ikkilamchi chulg`am EYuKiga nisbati, tegishlicha chulg`amlar o`ramlari sonining nisbatiga teng bo`lib, transformatorning transformatsiya koeffitsiyenti deyiladi.

Transformatorning transformatsiya koeffitsiyenti k-ni, almashuv sxemasining parametrlarini va transformatordagi isroflarni aniqlash uchun salt yurish va qisqa tutashuv tajribalari o`tkaziladi.

Rasm 2.2 ─ Transformatorni salt yurish
rejimida tadqiq qilish sxemasi



Rasm 2.3 ─ Transformatorni qisqa tutashuv
rejimida tadqiq qilish sxemasi



Rasm 2.4 ─ Transformatorning tashqi xarakteristikalari

Laboratoriya ishini bajarish uchun stend yoki maket platasi, qarshiliklar, batareyalar (EYuKlar), LATR, volьtmetrlar, ampermetrlar.