Лаборатория мавзулари 1, 2, Вирусларни юқтириш усуллари

15- лаборатория иши


Индикатор ўсимликлар ёрдамида фитопатоген вирусларни (штаммларни) биологик тозалаш
Ишдан мақсад: Фитопатоген вируслар аралашмасидан маълум бир вирусни (штаммни) тоза ҳолда ажратиш услуби билан таништириш.
Керакли материаллар: Тамаки мозаикаси вируси билан касалланган тамакининг мозаикали барги. Nicotianaglutinosa, N. sylvestrisва N. tabacumнинг Самсун нави, корунд, фос­фат буфери, эксикатор, ип, пластилин, вазелин ва ҳ.к.
Табиатдан ажратиб олинган вирус намунасидан аниқлагич (индикатор) ўсимликлар тўпламини тўғри танлаб агротехника шарт — шароитларига ва тозаликка роия қилиб уларни инокуляция қилинса маълум муддатдан сўнг вирус юқтирилган ўсимликда шу вирусга оид симптомлар ҳосил бўлади.
Ҳар бир ўрганилаётган вируслар учун шундай индика­тор ўсимликлар гуруҳини танлаш мумкинки, ўсимлик бу вирусга хос специфик симптом ҳосил қилсин. Вирусни ҳар штаммлари сезгирлиги жиҳатидан аниқлагич ўсимликлар тўплами билан ҳамда сезгир аниқлагич ўсимликларда ҳосил қилинган симптомлари билан фарқланиши мумкин. Macaлан тамаки мозаикаси вирусининг (TMB) оддий пггамми Nicotiana sylvestris ўсимлигида "системали реаксия" беради, яъни касаллик ўсимликнинг бутун танаси бўйлаб тарқалади ва баргларида, ўсиш нуқталарида мозаика симтомлари пайдо бўлади. TMB нинг бошқа штаммлари эса бу ўсимликда "некроз" ҳосил қилади. Агар бир ўсимликда мазкур вирусларнинг аралашмалари бўлса ундан шу айтилган вируслардан бирини шу икки дифференцияция қилувчи ўсимликлар ёрдамида ажратиш мумкин. Ажратиб олинган виpycни (штаммни) фақат шу вирусдан (штаммдан) иборат эканлигини ишонч ҳосил қилиш учун микробиологиядаги бактерияларни тоза культураларини ажратиш усулидан фойдаланилади.
Ишнинг бориши. Бир хил вирус (штамм) дангина ташкил топган TMBнинг тамаки щтаммини (О —ТМВ) биологик тоза штаммини олиш учун N. Tabacum ўсимлигидан ажратилган шира билан N. Glutinosa нинг барги қуйидаги схема бўйича инокуляция қилинади ва уларни нам камерага (эксизаторга) жойлаштирилади.
Маълум вақт ўтгандан сўнг (48 соат) барг сатҳида некрозлар ҳосил бўлади. Мазкур барг сатҳидаги айрим жойлашган I та некрозни тоза қайчи ёрдамида кесиб олинади ва уни 0,5 мл буфер иштирокида кичик чинни ҳавончада гомогенизация қилинади. Гомогенат сўнгра N.tabacuм Самсун навининг битта баргига инокуляция қилинади. 15-20 кундан сўнг мазкур ўсимликда мозаика симптоми ҳоси бўлади. Бу биринчи мононекроздан ўтказиш биринчи пассаж деб аталади. Иккинчи пассажнинг бошланиши биринчи пассаж охирида мозаика ҳосил қилган ўсимликдан яна "инокулюм" олиб уни гомогенизация қилиб, сўнгра некроз ҳосил қилувчи N. glutinoza ўсимлигига инокуляция қилишдан бошланади. Бу ўсимлик баргида некрозлар ҳосил бўлганидан сўнг ундан "мононекроз" ни қирқиб олиб ‘'системали" симптом ҳосил қиладиган N. tabacumни Самсун навига инокуляция қилиш билан тугайди. Худди шу йўсинда учинчи пассажни ҳам бажарилади ва энди бу пассаж охирида N.tabacumни Самсун навида тўпланган вирус зарралари W мононекроздан ўтказилган биологик TMB нинг 0 штамми ҳисобланади. Эндиги вазифа мононекроз усулида биологик тозаланган штгаммни "вирус тўплагич" ўсимликлардан миқдорий кўпайтириш ва уни физик - кимёвий усуллар ёрдамида тозалаш ва тоза препарат олишдир