Laboratoriya mashg‘ulotlari

Ajratilgan vaqt-2 soat 

Maruzaning  maqsad:Talabalarga biosamaradorlik nima unung  aniqlash  usullari  bilan 

tanishtirish. 

Biosamaradorlik  (BS)    -  dorining  peroral,  in‘eksiya  orqali,  ingalyasion  va  boshqa 

yo‗llar  bilan  organizmga  yuborilganda  qon  oqimiga  tushgan  dori  vositasining  bir  qismidir. 

Bilamizki, qon tomiriga yuborilganda BS vosita 100% , boshqa yo‗llar bilan (peroral, rektal, 

mushak orasiga va boshq.) nisbatan kam va deyarli ko‗p hollarda 100% bo‗lmagan qismi qon 

---

72 

 

oqimiga  tushadi.  Dori  preparatlarining  (DP)  biologik  samaradorligi  ularning  parchalanishi, 

erishi va dori vositalarining (DV) dori preparatidan ajralib chiqishga bog‗liq, shu sababli, dori 

preparatlari  yaratishda  yuqorida  keltirilgan  farmako-texnologik  parametrlarni  baholash 

majburiydir.  SHuningdek,  sanoat  miqyosida  ishlab  chiqarishda  ularni  sifatini  baholashda 

ushbu  ko‗rsatkichlar  albatta  talabga  javob  berishi  baholanishi  lozim.  Qattiq  dori  shakllarini 

parchalanishini aniqlash, ularni ichidan dori vositasini ajralib chiqishi to‗g‗risida to‗liq xulosa 

qilish  imkonini  bermaydi,  shuning  uchun  biosamaradorligini  baxolash  uchun  to‗g‗ri 

kelmaydi.  Dori  moddasining  sifatini  baxolashni  eng  qulay  usuli  bu  dori  vositalarining  erish 

tezligini  aniqlash  usulidir.  Qattiq  dori  shakllarini  erish  darajasini  shu  dorining  miqdori 

eritmaga  aniq  vaqt  ichida  o‗tgan  foizi  tushuniladi.  Dori  vositasining  har  xil  shakllarini 

solishtirish  uchun  hamda  ishlab  chiqarish  jarayonida  sifatini  nazorat  qilish  uchun  dori 

vositalarining erishini baxolash qulay. Erish tezligini aniqlash uchun ko‗p usul va qurilmalar 

ishlab chiqilgan.  

Qurilmalar va usullar quyidagi shartlarga javob berishi kerak: 

- qurilma har bir qismining tashqi ko‗rinishi o‗lchovini aniq bilish  kerak; 

- qurilma nisabatn oddiy, ishlatishda qulay, tajriba paytidagi  

sharoit o‗zgarganda ham mos bo‗lishi kerak, xudi shu natijalarni  chiqarib berish kerak; 

- qurilmadagi erish jarayoni in vivo absorsiya jarayoni bilan   moslanadi; 

-  qurilma  boshqariladigan  bo‗lishi  kerak,  tezlikni  o‗zgartira  olish  kerak,  bir  tekis 

noturbulent aralashtirishni ta‘minlashi kerak; 

-  qurilmaning  konstruksiyasi  ishlab  turganida  ham  namunalarni  erituvchi  moddaning 

ichiga solinishi mumkin.  

Erish jarayonida namunaga xech qanday mexanik zarrachalar ta‘sir qilmasiligi kerak; 

-  eritish  uchun  ishlatiladigan  idish  yopiq  va  erish  jarayonini  kuzatish  uchun 

ko‗rinuvchan bo‗lishi kerak. Eritish moddasining standarti   bo‗lishi kerak; 

- qurilma  parchalanadigan,  parchalanmaydigan  flotatsion  va  maydalangan  qattiq  dori 

shakllari uchun mos bo‗lishi kerak. 

Diskli usul. Ushbu metod erishning haqiqiy tezligini aniqlash uchun kerak. Ushbu usul 

shakli bir necha bor o‗zgargan, ushbu o‗zgarishlar aylanish chastotasi, namunani o‗rnatish va 

erituvchining xarakatlanishini boshqarish tutkichi ko‗rinishi bo‗yicha bo‗lgan.  

Ko‗rsatilgan usulda tabletka parafin yordamida akrilli tutgichga (diskga) maxkamlanadi 

va erituvchi bilan tabletkaning faqat tepa qismi bir-biriga tegadi. Namunali tutgich 37 S° dagi 

200 ml erituvchi bo‗lgan idishda aylanadi. Aylanishlar soni 300 yoki 400 ta.