Laboratoriya mashg‘ulotlari

Suyuq ekstrakt tarkibidagi spirt quvvatini distillyasion  

usulda  aniqlash. 

Hajmi 200-250 ml bo‗lgan yassi shaklli kolbaga aniq o‗lchab olingan miqdordagi suyuq 

ekstrakt solinib, 75 ml bo‗lgunga qadar tozalangan suv solinadi. 

Idishdagi  ekstraktni  bir  me‘yorda  qaynashini  ta‘minlash  maqsadida  unga  chinni  yoki 

shisha bo‗laklari solinadi. Agar ekstrakt qaynaganda ko‗piradigan bo‗lsa, unga 2-3 ml fosfor 

yoki    sulfat  kislota,  2-3  g  kalsiy  xlorid,  parafin  yoki  mum  qo‗shiladi.  Ekstrakt  solingan 

idishning  og‗zi  maxkam  yopilib,  shisha      naylar  yordamida  sovutgich  va  xaydalgan  spirt 

yig‗iladigan idish bilan  ulanadi.  Xaydalgan spirt  yig‗iladigan idish sifatida 50 ml li o‗lchov 

kolbasidan  foydalaniladi  va  u  o‗z  navbatida  sovuq  suv  solingan  idishga  botirib  qo‗yiladi. 

So‗ngra   preparat solingan idish toshpaxtali to‗r ustiga qo‗yib qizdiriladi. Bunda preparatdagi 

spirt  va  suv  bug‗i  sovutgichga  o‗tib,  suyuqlikka  aylanadi  va  o‗lchov  kolbasida  48  ml 

bo‗lguncha yig‗iladi. 

Olingan suyuqlikning harorati tekshiriladi, agar kerak bo‗lsa 20

0

S ga etkaziladi va 50 ml 

ga etguncha suv qo‗shiladi. Keyin xaydab olingan suyuqlikning zichligi piknometr yordamida 

aniqlaniladi.  

Buning  uchun  toza,  quruq  piknometr  0,0002  g  aniqlikda  tortib  olinib,  belgisigacha 

tozalangan suv quyiladi. Qopqog‗i berkitilib, 20 daqiqa 20

0

S li termostatda saqlanadi. So‗ng 

piknometr  termostatdan  olinib,  analitik  tarozida  10  daqiqa  qoldiriladi  va  0,0002  g  aniqlikda 

tortiladi. Keyin piknometrdagi suv to‗kib tashlanadi va spirt-efir aralashmasi bilan chayiladi. 

Piknometrdagi  efir  qoldig‗i  havo  puflash  bilan  yo‗qotiladi.  Quritilgan  piknometr 

tekshirilayotgan  suyuqlik  bilan  belgisigacha  to‗ldiriladi  va  suv  bilan  bajarilgan  jarayon 

takrorlanadi. Zichlik (



20

) quyidagi tenglama yordamida xisoblanadi: 

0012

,

0

)

(

99703

,

0

)

(

1

1

2

20











m

m

m

m



 

  bunda   

m- bo‗sh piknometrning massasi,g; 

   

 

m

1

  - suv solingan piknometrning massasi, g; 

   

 

m

2  

- piknometrni suyuqlik bilan massasi, g; 

0,0012 - 760 mm simob ustuniga teng bo‗lgan bosimda, 20

o

S     haroratdagi  havoning 

zichligi; 

0,99703 - 20

0

S haroratdagi xavo zichligi xisobga olingan suvning zichligi. 

Topilgan natija orqali XI DF ning birinchi  alkogolometrik jadvali  yordamida spirtning 

hajmiy foizi topiladi. 

So‗ng quyidagi tenglama yordamida preparatdagi spirt miqdori topiladi: 

в

а

Х





50

 

---

284 

 

bunda  x  - preparatdagi spirtning hajmiy foiz miqdori, 

   

50- xaydab olingan suyuqlik miqdori, ml. 

a  - distillyatdagi spirtning xajmiy  foizmiqdori. 

v  - tekshirish uchun olingan suyuq ekstrakt miqdori, ml.