Laboratoriya mashg‘ulotlari

KEYS:  “In‘eksiya  uchun  sefatoksimni  natriyli  tuzi  kukunini    sifatini  baholash, 

qadoqlash va o‘rash” 

        Kirish.  Xozirgi  zamon    korxona    sharoitida    dori  ishlab  chiqarish  mashina  

ishlatishni  taqozo  etadi,    chunki  bunda  ishchilar  mexnati  engillashadi,  tayyor  maxsulot 

tannarxi arzonlashadi.  

        Sanoat  miqyosida    ishlab-chiqariladigan    kukunlarni    tayyorlashni  o‗ziga  xos 

tomonlari  qo‗yidagilardan    iborat:    ular    katta    hajmda,  maxsus  sexlarda  tayyorlanadi; 

tayyorlash  jarayoni  asosan  mexanizatsiya  va  avtomatizatsiyalashtirilgan  bo‗ladi.    Har  bir 

bosqichni  nazorat  bo‗limi  tekshirib  boriladi,    maxsulot  tayyor  bo‗lganidan  so‗ng 

qadoqlashdan  oldin  har  bir  turkumni  sifat  va  miqdor  ko‗rsatkichlari  tekshiriladi.  Talab 

darajasida bo‗lsa qadoqlashga ruhsat  etiladi. Qadoqlab bo‗lganidan so‗ng har bir turkumdan 

qadoqlashgan yorliqlangan maxsulotdan olib, analitik  laboratoriyaga topshiriladi. U erda bitta 

idishdagi  maxsulotni  miqdori,    tashqi  ko‗rinishi,    chinligi,  tozaligi,  ta‘sir  etuvchi  moddani 

miqdori  tahlil  etiladi.    Hamma  ko‗rsatkichlar  bo‗yicha  natijalar  MTH  talabiga  javob  bersa, 

nazorat  bo‗limini  xulosasi  asosida  maxsulot  korxona  omborxonasiga  topshiriladi.    Korxona 

sharoitida  ishlab  chiqariladigan  kukunlarni  tayyorlash  quyidagi  texnologik    bosqichlardan  

iborat:  tegishli asbob uskunalarni tayyorlash, boshlang‗ich maxsulotlarni maydalash,  elash, 

aralashtirish,  qadoqlash  va  yorliqlash.  Kukun  tayyorlanadigan  sex  xona  gigiena-sanitariya 

talabiga  javob  berishi  kerak,    asbob  uskunalar  ishlashdan  tozalab,  dezinfeksiyalovchi 

moddalar  qo‗shilgan.    Tuzsizlantirilgan  suv  bilan  2-3marta  yuviladi,  so‗ngra  suv  bug‗i 

yuborib, quritiladi.  Kukunlarni  tayyorlashni birinchi  bosqichi  substansiyalarni  maydalashdir. 

Bu  maqsaddaasosan  tegirmonlar  ishlatildi.    Tegirmonni  tanlashda  maydalanadiganmoddani 

fizik-kimyoviy,  morfologik,  gistologik  xossalarini  hisobgaolish  kerak.    Substansiyalarni 

maydalashda    ulardagi    qoldiq    namlikkatta  ahamiyatga  ega.    Sex  sharoitida  ko‗pincha 

zo‗ldirli,    dismembrator,  dezintegrator,  bolg‗achali  tegirmonlar  ishlatiladi.  Maydalanadigan 

modda  tegishli  tegirmonga  solinadi.  Elektr  tarmog‗iga  ulanadiva  reglamentda  ko‗rsatilgan 

vaqt  oralig‗ida    maydalaniladi.    Maydalangan    modda  barabanli,    vibratsion  yoki  sexda 

mavjud bo‗lgan boshqaelaklar yordamida elanadi.  Elangan kukunlar aralashtirgichlarga solib 

yaxshilab  aralashtiriladi.  Agar  murakkab  kukun  bo‗lsa,  hamma  ingridientlar  yana  elanishi 

kerak  va  qaytadan  aralashtiriladi.    Korxonasharoitida  kukunlar  asosan  uchta  usulda 

aralashtiriladi: 

     1.  Zettasimon  ikki  kurakchali  aralashtirgichlar.    Bular    asosan  ikkita  yarim  silindrsimon 

tubdan,  ikkita  zetta-simon  aralashtirgichdan,    qopqoqdan,    qopqoqdagi  tuyikdan  tashkil 

topgan.  Aralashtirgich  kurakchalari  xar  hil  tezlikda  qarama-qarshi  tomonga  xarakat  qiladi. 

Bundan  maqsad  kukunni  hamma  qatlamlari  bir  hil  aralashishidir.  Aralashtirib    bo‗lgandan 

so‗ng aralashtirgich avtomatik usulda "ag‗dariladi" va kukun idishga tushadi.  Korxonalarda 

bunday aralashtirgichlardan 40, 70, 100 litrlilari ko‗p ishlatiladi (rasm). 

     2.  Laboratoriya  sharoitida  kukunni  ko‗pincha  zo‗ldirli  tegirmonda  aralashtiradilar.    Bu  

maqsadda    barabandagi    sharlarni  bir  qismini  olib,    barabanga  kukun  solinadi  va  elektr 

tarmog‗iga  ulab  ma‘lum vaqt  baraban aylantiriladi.  Bunda kukunlar bir tekis aralashadilar. 

Bu usul oddiy, lekin unumdorligi yuqori emas (rasm). 

---

127 

 

     3.  Yolg‗on  qaynoq  yuzada  aralashtirish  bu  eng  zamonaviy  asbob  bo‗lib,    SG-30 

turkumidagi asbobda amalga oshiriladi. Bu asbob tubida ikki  qavatli elagi bo‗lgan va 30 kg 

kukunga mo‗ljallangan idishdan, yuqorisida kaprondan qilingan  engdan  iborat.  Aralashtirish  

lozim  bo‗lgan    modda    idishga  solinadi,    idishni  gardishi  (cheti)  kapron  eng  bilan  zich 

berkiladi,  so‗ngra  boshqaruv  pultidan  idishni  tubiga  xavo  bosim  bilan  yuboriladi.    Bunda 

idishdagi  massa  bosim  ostida  yuqoriga  ko‗tarilib,    muallak  holga  kelib  ,  o‗zaro  aralashadi, 

mayda zarrachalar kapron filtrda ig‗iladi,  aralashtirib bo‗lgandan so‗ng, filtr avtomatik usulda 

tebranib, mayda kukunlar teleshkaga tushadi. So‗ngra  teleshkani korpusdan chiqarib ichidagi 

modda boshqa sig‗imga  so‗linadi.   Bu usulni  kamchiligi  bosim  me‘yoridan   yukori  bo‗lsa,  

kapron yirtilib  mayda  fraksiya atmosferaga chiqib ketadi.  SHunday qilib, tayyor kukundan 

nazorat  bo‗limi  namuno  olib  analitik    laboratoriyaga  tekshirishga  yuboriladi.  Agar  natijada 

ijobiy bo‗lsa, qadoqlashka ruhsat etiladi. 

     Korxona  sharoitida  ishlab  chiqariladigan  kukunlarini  texnologiyasi  boshqa 

kukunlardan quyidagi tomonlari bilan farq qiladi: 

     1.    In‘eksiya  uchun  sefatoksimni  natriyli  tuzi  kukunini    tarkibiga  kiradigan 

ingridientlar o‗ta quruq bo‗lishi kerak. 

     2.    In‘eksiya  uchun  sefatoksimni  natriyli  tuzi  kukunini    tarkibidagi    moddalar    alohida-

alohida  mayda  kukun  holigacha  maydalanib,  teshigini  diametri  100mk  dan  katta  bo‗lmagan 

elaklar orqali elangan bo‗lishi kerak,  chunki zarracha diametri qanchalik kichchik bo‗lsa,  uni 

biosamaradorligi shunchalik yuqori  bo‗ladi, teriga yaxshi yopishidi. 

     Kukunlar  dorilar  quruq  joyida  saqlanishi  lozim,    aks  holda    namni  tortib  olib,  qattiq 

bo‗lakchalar hosil qiladi, ular esa terini qitiqlaydi. 

     Sex sharoitida kukun dorilarni ishlab chiqarishda bularni hisobga olish kerak. 

 

Quyidagi  keys  –  kukunlar  tarkibini  to„g„ri  tanlash,  texnologik  jarayonlar  ketma-

ketligini asoslash va mo„„tadillashtirish. Kukunlarni ishlab chiqarishning umumiy va xususiy 

texnologiyalarini  bilish.  Ularni  tayyorlashda  ishlatiladigan  asbob-uskunalar  va  apparatlar 

(tegirmonlar, elaklar va aralashtirgichlar)ni to‗g‗ri tanlash. Kukun tayyorlash jarayonida kelib 

chiqadigan turli muammo va vaziyatlarni xal qilishda kerakli ko„nikmalarga ega bo„ladi.  

 

Ushbu  keysni  muvaffaqiyatli  amalga  oshirish  uchun  kukunlarni  tayyorlash 

texnologiyasi bo‗yicha bilim va ko‗nikmalarga ega bo‗lish zarur. 

 

Tavsiya etilgan keysni echish quyidagi natijalarga erishishga imkon yaratadi: 



 

o‗zlashtirilgan mavzu bo‗yicha bilimlarni mustahkamlash; 



 

muammoning hamda qabul qilingan echimning individual va guruhiy tahlilida bilim va 

ko‗nikmalarni qayta topshirish; 



 

mustaqil ravishda qaror qabul qilish ko‗nikmalarini egallash; 



 

o‗quv axborotlarini o‗zlashtirish darajasini tekshirib ko‗rish.