Laboratoriya mashg’ulotlari tuzuvchilar

T a j r i b a.


Kislotani ishqor eritmasi yordamida potentsiometrik titrlash uchun ikki xil metoddan: a) vodorod elektroddan va b) xingidron elektoddan foydalanish mumkin. Xingidron elektroddan foydalanib titrlash ancha osonroq va vaqtni kam talab qiladi, shu tufayli quyida xingidron metodining tavsifi beriladi.
Elektr yurituvchi kuchni topish uchun hamma kontaktlar yaxshilab tozalanadi va 33-rasmda ko’rsatilgandek ustanovka yig’ib tayorlanadi. Stakan (1) ga kontsentratsiyasi ma’lum bo’lmagan HCI eritmasidan pipetka yordamida 20-25 ml quyiladi, shundan keyin ozgina xingidron sepiladi, bunda eritma aralashtrilgandan keyin ortiqcha xingidron stakan tagiga cho’kib qolishi kerak. Elektrod (3) ning platina plastinkasi bir oz qizdiriladi va eritmaga tushiriladi, bunda platina plastinka cho’kib qolgan xingidronga tegib turishi lozim. Kalomel elektrod (4) ning sifoni ham shu stakandagi eritmaga botirib qo’yiladi, bunda dastavval sifonning uchiga filtr qog’oz oxista tiqib qo’yiladi.
Yig’ib tayorlangan kalomel-xingidron element elektr yurituvchi kuchni o’lchash uchun ustanovka zanjirga ulanadi. Xingidron elektrod kislatali muxitda kalomel elektrodga nisbatan musbat zaryadli bo’ladi .
Byuretka (5)ga konsentratsiyasi ma’lum bo’lgan ishqor eritmasi solib to’latiladi va titrlanuvchi kislota eritmasi quyilgan stakan ustiga o’rnatiladi.Shundan keyin akumlyatorning elektr yurituvchi kuchi G-ishda tavsif etilgan tartibda o’lchanadi.
Viklyuchatel (7) yordamida akkumulyator (6) zanjirdan uzilib qo’yiladi, shundan keyin tekshiriladigan elemant zanjirga ulanadi va zanjir to’g’ri yig’ilganligi tekshirib ko’riladi. Buning uchun kalit (8) bir zum bosilib, golvonometr (10) strelkasiga qaraladi. Agar strelka harakatlansa, zanjir to’g’ri
yig’ilgan bo’ladi. Akumlyator zanjirga ulanadi va kontakt (9) ni reoxord AB da u yoq-bu yoqqa surib, galvonometr strelkasi nol ustida qo’zg’almay turganda kontakt reoxordning qaysi joyida turgani yozib olinadi.
Shundan keyin kislota eritmasiga byuretkadagi ishqor eritmasidan 2 ml qo’shiladi , titrlanuvchi eritma elektrod (3) yordamida yaxshilab aralashtriladi
(bunda extiyot bo’lish, platinani sindrib yubormaslik kerak) va galvonometr strelkasi nolni ko’rsatganda suriluvchi kontakt reoxordningqaysi joyida
to’xtashi yana topiladi. Elektr yurituvchi kuch keskin o’zgarguncha, har
gal 2 ml dan ishqor eritmasi qo’shib boriladi. Shundan keyin ishqor eritmasi
0,1 ml dan qo’shiladi, suriluvchi kontakt reoxordda nol ustiga kelganda (xingidron elektrod ishqoriy eritmada kalomel elektrodga nisbatan manfiy zaryadli
bo’ladi ) elektrodlar o’rni almashtirilib ulanadi va yana ishqor eritmasi qo’sha boshlanadi, bunda avval 0,1 ml dan, keyin elementning elektr yurituvchi kuchi
kam o’zgara boshlasa, 3-4 marta 2 ml dan ishqor eritmasi qo’shiladi. Har gal ishqor eritmasi qo’shilgandan keyin yaxshilab aralashtiriladi va kompensatsion nuqta topiladi.
Ish tugagandan keyin akkumulyator zanjirdan uziladi va kalomel elektrodning sifoni suyuqlikdan chiqarib olinadi.
Olingan ma’lumotlardan foydalanib grafik tuziladi, bunda ishqor eritmasining
Millilitrlar soni abstsissa o’qidan elektr yurituvchi kuchning qiymati yoki reo- xorddan yozib olingan qiymatlar esa ordinat o’qidan belgilanadi. Grafik yordamida ekvivalent nuqta topiladi va kislotaning kontsentratsiyasi xisoblab chiqariladi .