Laboratoriya ishi Noelektrik kattaliklarni elektr usulida

Amaliyotda temperaturani o‘lchash uchun asosan quyidagi qurilmalar qo‘llaniladi: oddiy simobli termometrlar; kontaktli termometrlar; termoparalar; elektron termometrlar. Bundan tashqari bugungi kunda temperaturani o‘lchash uchun turli xil fizik kattaliklarning temperaturaga bog‘liqligini o‘rganishga asoslangan bilvosita o‘lchash Temperaturani o‘lchash usullari ichida eng qulay va aniq usul elektr usulidir. Umumiy holda elektr usuli bilan temperaturani o‘lchash biror elektrik kattalikning temperaturaga bog‘liqligiga asoslanadi. Masalan bugungi kunda turli moddalarning turli temperaturada har xil chastotali nurlar chiqarishi ma’lum, demak modda nurlanishning chastotasi ham uning temperaturasi haqida ma’lumot beradi, yoki moddalarning (asosan o‘tkazgichlarning) elektr qarshiligi ham turli temperaturalarda turlicha bo‘ladi. Bu o‘zgarish modda qarshiligining temperaturaviy koeffitsienti deb yuritiladi. Quyidagi tajriba ishida temperatura aynan qarshilikning temperaturaga bog‘liqligiga asoslanib aniqlanadi. usullari ham keng ishlatiladi.

Tajriba ishi o‘tkazgichlar qarshiligining temperaturaga bog‘liq holda o‘zgarishini o‘rganishga asoslangan. Temperatura ortishi bilan metallarning elektr qarshiligi ham ortib borishi tajriba asosida aniqlangan. Umumiy holda o‘tkazgichning qarshiligi temperaturaga quyidagicha bog‘langan (13.1) bu yerda R0 o‘tkazgichning dastlabki holdagi temperaturasi (Om), α- berilgan modda uchun qarshilikning temperaturaviy koeffitsienti ( °S-1) , ∆T = T – T0 – temperaturalar farqi ( °C ). Masalan alyuminiy uchun α = 0,0042°S-1, mis uchun 0,0043°S-1, volfram uchun 0,005 °S-1 . ( 13.1) ifodadan ko‘rinib turibdiki, temperatura ortishi bilan o‘tkazgichlarning elektr qarshiliklari ortib boradi. Shuni takidlash kerakki qarshilikning ushbu temperaturaviy bog‘lanishi 100 °S temperaturagacha chiziqli bo‘lib α koeffitsient o‘zgarmas bo‘lib qoladi va 1 - tenglik yaxshi bajariladi. Katta temperaturalarda esa qarshilikning temperaturaga bog‘liqligida biroz nochiziqlilik kuzatiladi. Lekin shunga qaramasdan uncha katta aniqlik talab qilinmaydigan hollarda temperaturani aniqlashda 1- ifodadan amalda foydalanish mumkin.