Laboratoriya ishi. Metallarning kristallanish jarayonini o’rganish. Ishdan maqsad

1. 
   laboratoriya ishi.
   

Metallarning kristallanish jarayonini o’rganish.


Ishdan maqsad: metall va qotishmalarning kristallanish jarayonini o’rganish.
Umumiy ma’lumot. Metallar yaltiroqlikka ega bo’lgan plastik moddalardir. Ular o’zidan issiqlikni va elektr tokini juda yaxshi o’tkazadi.
Sof metallarning elektr o’tkazuvchanligi temperatura ko’tarilishi bilan pasayadi. Rus olimi M. V. Lomonosov. «Me­tallar, bolg’alash mumkin bo’lgan yaltiroq jismlardir», degan edi. SHuniig uchun ham metallarga bunday ta’rif bersa bo’ladi:
Temperatura pasaygan sari elektr o’tkazuvchanligi ortadigin, bog’lanuvchan, issiq o’tkazuvchan va yaltiroq moddalar- me­tallar deb ataladi.
Metallarning elektr va issiqlik o’tkazuvchanligi ularning kristall panjarasida erkin elektronlar borligidandir.
Metallarning ichki tuzilishini rentgen nurlari ostida o’r­ganish shuni ko’rsatadiki, ularning atomlari ma’lum tartibda joylashgan bo’lib, bu tartib fazoda ma’lum qonuniyat bilan takrorlanadi.
SHuning uchun ham metallarning ichki tuzilishini (strukturasini) o’rganishda metallar atomlarining joylashuvi kris­tall yoki fazoviy panjara deb ataluvchi panjarada ko’rsatiladi.
Ko’pchilik metallar, asosan, uch xil kristall panjaraga ega bo’ladi.
1. H a j m i m a r k a z l a sh g a n k u b p a n j a r a. Bunday kris­tall panjarada 9 ta atom bo’lib, ularning sakkiztasi kub katakchasining burchaklari uchida, bittasi kub markazida joylashgan bo’ladi. Bunday kristall panjara:
Fea; Sg, V, W, Mo, Li, Ta, Sn va boshqa metallar uchun xosdir (1-rasm, a).
2. Yo q l a r i m a r k a z l a sh g a n k u b p a n j a r a. Bunday panjarada 14 ta atom bo’lib, ularning sakkiztasi kub katakchasining burchaklari uchida, oltitasi yon tomonlarining markazida joylashgan bo’ladi. Bunday kristall panjara: Feu, Al, Su, Ni, So, Rb, Ag, Au uchun xosdir (1-rasm, b).