Laboratoriya ishi. Maksvel mayatnigi yordamida energiyani saqlanish

Tajriba qurilmasi. 
Tajriba qurilmasini 2.1-rasmga asosan yigʻing. Dastlab yoʻrugʻlik toʻsilishi 
sezuvchi datchikli ramka oʻrnatiladigan poʻlat ustunlarni yigʻing. Keyin Maksvel 
diskli sterjenni shunday oʻrnatingki, disk oʻqi ikki uchi bir sathda boʻlsin. Tajribani 
boshlashdan oldin diskni pastga va yuqoriga bir necha marta harakatlantirsangiz 
yaxshi natijaga erishasiz. 
Ulash kalitini boshaqarish blokiga ulang. Shkalali oʻlchagichni U-simon 
tutgichga oʻrnating. Shkala koʻrsatkichi yuqoridan disk oʻqining eng yuqori 
holatiga toʻgʻrilangan boʻlsin. Bunday holati tajriba davomida oʻzgarmasligi kerak. 
Eng quyi koʻrsatkichi esa yorugʻlik nurini toʻsish nuqtasi oʻrni bilan barobar 
boʻlsin. 
Tajribaning oʻtkazish tartibi: 
Tajribada disk boshlangʻich holatdan yorugʻlik datchigigacha boʻlgan 
masofani oʻtguncha ketgan vaqt t oʻlchanadi va s masofa oʻtgandagi disk tezligi 
aniqlanadi. 
Masofa 15 sm dan 55 sm gacha boʻlib 5 sm oralatib oʻzgartirib boriladi. 
a) Boshlangʻich holatdan yoʻrugʻlik datchigigacha boʻlgan s masofada t 
harakat vaqtini oʻlchash
- Klavishli kalitni sanagichning E portiga ulang. Yorugʻlik datchigini F 
portga ualang. 
- 
𝑡
E →
𝐹
rejimini tanlang - Diskni yuqori nuqtasiga kalit tugmasini bosguncha 
koʻtaring (2.2-rasm). 
- START tugmasini bosing. 
- Diskni qoʻyib yuboring (sanagich hisoblashni boshlaydi). 
- Disk yorugʻlik datchigidan oʻtishi bilan oʻlchash toʻxtaydi. 
- t tushish vaqtini yozib oling. 

---

2.1-rasm: Maksvel disklari yordamida 2.2-rasm: Diskning boshlangʻich holati. 
energiya saqlanishi qonunini tekshirish 
uchun moʻljallangan tajriba qurilmasi. 
b) Yorugʻlik datchigi yaqinidagi 
tezlikni aniqlash 
- Yorugʻlik datchigini elektron sanagichning E portiga ulang 
- t
E
rejimini tanlang 
- Diskni yuqqori nuqtasiga kalit tugmasini bosguncha koʻtaring (2.1-rasm). 
- Start tugmasini bosing. 
- Diskni qoʻyib yuboring (sanagich hali hisoblashni boshlamaydi) Disk 
yorugʻlik datchigidan oʻtishi davomida oʻlchash amalga oshiriladi. 
- ∆
𝑡
vaqtini yozib oling. 
- 
tezlik qiymatini quyidagi ifodadan aniqlang. 
(2.6) 
shpindel diametri d = 6 mm.