Laboratoriya ishi №19. Buzzer(Piezo emitent). Laboratoriya ishining maqsadi

Laboratoriyaning nazariy qismi. 
Transistor (ingliz tilidan transfer- uzatish va resistor- qarshilik) - zaif elektron 
signallarni kuchaytira oladigan radioelektron komponent. 
Transistor nimadan yasalgan? 
Ma'lumki, biz hammamiz bir narsadan yaratilganmiz. Odamlar go‘sht, suv va 
suyaklardan yasalgan. Va ba'zilari umuman boshqa materialdan iborat, shuning 
uchun ular suvga cho‘kmaydi))). Bizning tranzistorimiz ham shunday - u ham 
nimadandir. Lekin nimadan? 
Hammangizga ma'lumki, materiallar o‘tkazgichlar va dielektriklarga 
bo‘linadi, ular orasida yarimo‘tkazgichlar bor. Yana bir bor eslatib o‘tamanki, 
o‘tkazgichlar elektr tokini mukammal o‘tkazadi, dielektrlar elektr tokini 
o‘tkazmaydi, lekin yarimo‘tkazgichlar elektr tokini o‘tkazadi, lekin juda yomon. 
"Va nima uchun bizga bu yarimo‘tkazgichli material kerak?" - deb so‘raysiz. 
Materialning o‘zi amaliy nuqtai nazardan yarimo‘tkazgichdir, hech qanday qiziqish 
uyg‘otmaydi, lekin siz unga davriy jadvaldagi ba'zi elementlarning kichik qismini 
ilmiy jihatdan "ishga tushirganingizda" qo‘shsangiz, biz yarimo‘tkazgichli 
materialni olamiz, lekin juda g‘alati xususiyatlar. 
Eng mashhur yarimo‘tkazgich – kremniy 

---

va germaniy 
Ko‘rib turganingizdek, ular unchalik farq qilmaydi. 
Silikon yer qobig‘ining deyarli 30% (!), Germaniy 1.5x10-4% ni tashkil 
qiladi. Balki shuning uchun yarimo‘tkazgichli radioelementlar juda arzon, ayniqsa 
kremniydan? 
P va N yarimo‘tkazgichlar 
Kremniyga mishyak qo‘shilsa, juda ko‘p erkin elektronlar kremniyga 
aylanadi. Va bo‘sh elektronlar ko‘p bo‘lgan materiallarni biz allaqachon o‘tkazgich 
deb ataymiz. Shunday qilib, silikon, mishyak bilan doping (aralashtirish) dan so‘ng, 
yarimo‘tkazgichdan juda yaxshi o‘tkazgichga aylanadi. Elektronlar manfiy zaryadga 
ega va ular yarimo‘tkazgichdagi sahrodagi qum donalariga o‘xshaydi, demak, 
bunday yarimo‘tkazgich N tipidagi yarimo‘tkazgich deb ataladi. N - ingliz tilidan. 
Negative - manfiy.