Labоratоriya ishi №11 Mavzu: Matеmatik mayatnik yordamida оgirlik kuchi tеzlanishini aniqlash

Laboratoriya ishi № 3
Mavzu: Aniq geometrik shaklga ega bo’lmagan qattiq jism zichligini gidrostatik usul bilan aniqlash
Ishdan maqsad: Geometrik o’lchash usuli bilan hajmini aniqlab bo’lmaydigan jismning zichligini gidrostatik usulda topish.
Kerakli asboblar: 1. 0.1gr aniqlikdagi elekron taroz
2. Moddasi ma’lum lekin hajmi no’malum bo’lgan (juda katta bo’lmagan) qattiq jismlar.
3. Ingichka sim.
4. Suv solingan darajalangan menzurka.
Qisqacha nazariy ma’lumot
Ma’lumki aniq geometrik shaklga ega bo’lmagan jismni zichligini aniqlash bo’yicha Arximed birinchi bor o’ziga berilgan murakkab shakldagi “oltindan yasalgan toj” ni sof yoki aralashma qoshilganini aniqlab bergan. Buninng uchun “toj”ni suvga botirish yo’li bilan, u siqib chiqargan suv hajmiga qarab uning hajmini aniqlagan va shu usulda uning zichligini aniqlaydi va u sof oltin emasligini aniqlab beradi. Keyin o’zining quyidagi qonuniga asos solgan: “Suyuqlikka botirilgan xar qanday jism o’zining xajmiga teng suyuqlikni siqib chiqaradi”.
Ishni bajarish tartibi
Suv solingan menzurkadagi suv sathi belgilab dastlabki suv hajmi V₁ yozib olinadi va tekshirilayotgan jism massasi havoda 0.1gr aniqlikkacha tortiladi va so’ngra u ma’lum uzunlikdagi ingichka sim bilan suv solingan darajalangan menzurkaga botiriladi. Ko’tarilgan xolda suv hajmi aniqlanadi va V₂ yozib olinadi. Suvga botirilgan jism hajmi V quyidagi ifoda yordamida aniqlanadi
V=V₂-V₁ (1)
Tekshirilayotgan jismning zichligini “ρ” bilan belgilab uni
(2)
ifoda yordamida aniqlaymiz. Zichligi aniqlangan jismlar moddalariga qarab jadvaldagi qiymati bilan solishtiriladi va tajribani har bir jism uchun kamida uch martadan takrorlab o’lchashlardagi absolyut va nisbiy hatolar xisoblanadi.
Sinov savollari

1. 
   Massa deb nimaga aytiladi?
   
2. 
   Zichlik deb nimaga aytiladi?
   
3. 
   Zichlik bilan solishtirma og’irlik orasida qanday bog’lanish bor?
   
4. 
   Jismning zichligi geografik kenglik bo’yicha qanday o’zgaradi?
   

Adabiyotlar

1. 
   V. A. Michel’son, “Fizika ”, 1-tom,M.1939
   
2. 
   Kurs fiziki pod redaksiyey N. D. Papaleksi, t1, M.1948
   
3. 
   V.I. Iveronova “Fizikadan Praktikum”, 1960
   

Labоratоriya ishi № 4

Mavzu: оg’irlik kuchi tеzlanishini jismning erkin tushishi bilan aniqlash.