Лаборатория иши №1

ISH NATIJALARINING HISOBI 

Xlorid kislota olish qurilmasini izohlosh. Xlorid kislotaning chiqish miqdorini 

hisobi.  

 

Laboratoriya ishi №6 

VODOROD  XLORIDNI  ABSORBSIYALASH,  XLORID  KISLOTASI 

OLISH  

Ishdan  maqsad:  Xlorid  kislotasini  osh  tuzidan  sulfat  kislotasi  ta’sirida 

olingan vodorod xloridni absorbsiyalab olish jarayonini o‘rganish. 

Nazariy ma’lumotlar 

Vodorod  xloridning  suvdagi  absorbsiyasi  hosil  bo‘layotgan  xlorid 

kislotasining  harorati  ko‘tarilishi  bilan  boradigan  jarayondir.  Haroratning  oshib 

borishi bilan birga xlorid kislotasining yuzasidagi bug‘ning bosimi ham orta boradi.  

Vodorod xlorid va suv bug‘laridan iborat bug‘ning bosimi atmosfera bosimiga  

tenglashganda kislota qaynab ketadi va suvning bug‘lanishi yuqori darajaga yetadi. 

Adiabatik sharoitda suvning bug‘lanishiga sarflanadigan issiqlik HCI ning suyulish 

issiqligi bilan to‘ldiriladi va shu asnoda kislotaning konsentratsiyasi uzluksiz orta 

boradi.  Qaynayotgan  kislota  harorati  esa  dastlab  110

0

С  ko‘tariladi  va 

konsentratsiyasi  20,24%  gacha  yetadi.  (bosim  101325  Н/м

2

  yoki  760  mm  simob 

ust.),  so‘ngra  kamayadi. Tarkibida  20,24%  HCI  bo‘lgan kislota  HCI  va  H

2

O  ning 

doimiy qaynaydigan aralashmasi hisoblanadi. 

Agar  HCI  ning  gaz  fazasidagi  porsial  bosimi  doimo  qaynaydigan  aralashma 

ustidagi  (yuzasidagi)  HCI  bosimidan  oshib  ketsa,  kislotaning  konsentratsiyasi 

20,24% ga yetadi va yanada oshib boraveradi, qaynash harorati esa pasayadi. Shu 

sababli  HCI  gazining  miqdorini  oshirib  borishi  adiabatik  sharoitda  kislota 

konsentratsiyasining ortib borishiga sabab bo‘ladi. 

Vodorod  xloridni  qaynayotgan  suvga  yuborilganda  absorberdan  chiqib 

ketayotgan  gaz  dastlab  suv  bug‘laridan  iborat  bo‘ladi,  ammo  kislota 

konsentratsiyasining  ortib  borishi  bilan  chiqayotgan  gaz  tarkibida  HCI  gazining 

miqdori  ham  ortib  boraveradi.  Shuning  uchun  bitta  absorberda  konsentrlangan 

kislota olinayotganda bir qism vodorod xlorid absorbsiyalanmay qoladi. 

HCI ni to‘liq yuttirish uchun gazni suvga qarama-qarshi bir necha absorberlar 

orqali  yuborish  yoki  ichida  tarelkalar,  nasadkalar  bor  absorberlardan  foydalanish 

---

 

21 

maqsadga muvofiq bo‘ladi. Ana shundagina absorberlardan chiqib ketayotgan gaz 

faqat suv paridan iborat bo‘ladi.