Лаборатория иши №1

 

 

 

---

 

6 

O’YUVCHI MODDALAR BILAN ISHLASH QOIDALARI 

O’yuvchi moddalarga quyidagilar kiradi: xlorid, nitrat, sulfat, ftorid kislotalar, 

xrom  (VI)  oksidi,  qattiq  ishqorlar-o’yuvchi  natriy,  o’yuvchi  kaliy,  ularning 

kontsentrlangan  eritmalari,  ammiak  eritmasi,  brom  va  uning  eritmalari.  O’yuvchi 

moddalar  teriga  tushsa,  go’yo  qizdirilgan  jism  tekkandek  kuydiradi,  ularning 

ko’zga tushishi nihoyatda xavfli. 

Sulfat  kislotasining  (umuman  kislotalarning)  eritmasini  tayyorlaganda,  uni 

suvga  Qo’shish  va  tuxtovsiz  aralashtirib  turish  kerak.  Aks  xolda  eritma  qizib 

atrofga sachrab ketishi mumkin. Suvni kislotaga quyish aslo mumkin emas. 

Ishqorlardan  eritma  tayyorlaganda,  ularning  kichik  bo’laklarini  asta-sekin 

suvga qo’shib to’xtovsiz aralashtirib turiladi. 

Ftorid  kislotasi  teriga  tushsa  sekin  bitadigan  yara  xosil  qiladi,  o’pkani  esa 

yallig’laydi. Agar ftorid kislotasi teriga tushsa, uni sovuq suv oqimi bilan yaxshilab 

yuvib 5% li soda eritmasi bilan kompress qilish kerak. 

Idishlarni  xrom  aralashmasi  bilan  yuvganda  uning  tomchilarnini  teriga, 

kiyimga, oyoq kiyimiga  tushishidan extiyot bo’lish kerak. 

Ishlaganda  portlab  ketishi  va  o’z-o’zidan  yonib  ketishi  mumkin  bo’lgan 

moddalar bilan ishlashdagi xavfsizlik qoidalari. 

Reaktsiya    o’tkazilayotganda  portlash  hosil  bo’lishi  mumkin  bo’lgan  barcha 

tajribalar o’tkazilayotganda albatta himoya niqobi taqilishi lozim, reaktsiyalar esa 

maxsus  kabinalarda  yoki  himoya  ekranlari,  qalqonlari  bilan  jixozlangan  yerlarda 

o’tkaziladi. 

Kuchli  oksidlovchilarni  qizdirish  yoki  yengil  yonuvchi  moddalar  bilan 

shunchaki  aralashtirish  mumkin  emas,  chunki  bu  o’z-o’zidan  yonib  ketish  va 

portlashga olib kelishi mumkin. 

Yog’li  va  parafinli  hammomlardan  foydalanayotganda  ularga  suv  tushib 

ketishidan saqlanish lozim, chunki yog’ ostida qolgan suv qattiq qizish natijasida 

qaynab  ketib,  qizigan  yog’ni  atrofga  sachratib  yuboradi.  Yog’  bilan  ifloslangan 

latta, sochiq, ish kiyimlari, oksidlovchi muhitda, o’z-o’zidan yonib ketishiga moyil 

bo’ladi. 

Sulfat  kislotasi  eritmasi  tayyorlanayotganda,  kislota  suvga  quyiladi,  moboda 

to’kilib ketsa, u soda eritmasi bilan neytrallanadi, latta bilan artish mumkin emas. 

Ochiq  alangali  olov  va  portlovchi  moddalar  bilan  ishlayotgandagi  havfsizlik 

choralari 

Yonuvchi  va  ayniqsa  tez  olangalanadigan  suyuq  moddalarni  ochiq  alangali 

olovda  qizdirish  yoni  alanga  yaqinida  saqlash  qatiyan  mumkin  emas.  Bunday 

moddalar suv, yoki havo hammomlarida elektr qizdirgichlar yordamida qizdiriladi 

va  haydaladi.  Bunday  hammomlarning  qizdiruvchi  va  tok  o’tkazuvchi  qismlari 

yaxshilab himoyalangan bo’lishi kerak. 

Benzol,  nitrobenzol,  toluol,  xloroform,  spirtlar,  organik  efirlar  va  boshqa 

turdagi  tez  alangalanuvchi  va  yonuvchan  moddalar  bilan  tajribalar  ochiq  alangasi 

yo’q so’ruvchi shkafda o’tkaziladi. 

Yongil  alangalanadigan,  miqdori  0,5  litrdan  ortiq  bo’lgan  suyuqliklarni 

qizdirishda  pribor  tagiga,  avariya  sodir  bo’lsa,  suyuqlik  oqib  tushishi  uchun 

---

 

7 

extiyotdan  bo’sh  kyuvetalar  qo’yilish  kerak.  Tajriba  tugagach  barcha  idishlar 

tozalab yuvilib, yig’ishtirish lozim. 

Deyarli  barcha  yonuvchan  moddalar  uchuvchan  bo’ladi  va  ular  inson 

organizmiga  havo  bilan  kirib  zararli  oqibatlarga  olib  kelishi  mumkin.  Shuning 

uchun  bunday  moddalar  bilan  olib  boriladigan  ishlar  yopiq,  so’ruvchi  shkaflarda 

olib boriladi. 

Yonuvchan  moddalarni  kanalizatsiyaga  ag’darish  mumkin  emas.  Ishlatilgan 

bunday  modda  qoldiqlari  yaxshi  yopiladigan  biror  idishga  to’planib  maxsus 

quduqlarga to’kiladi.