Laboratoriya ishi №1 Diod va stabilitronning ishlash prinsiplarini tadqiq etish. Tiristorni ishlash prinsipini tadqiqot qilish

Yarimo’tkazgichli diod, stabilitron va tiristorlarni ishlashini tadqiqot etish

Ishni bajarish tartibi: Ushbu tajriba ishi Proteus dasturida amalga oshiramiz.

1. 
   Yarim o’tkazgichli diodni to’gri yo’nalishda ulangandagi VAXni tekshirish. Diodning VAXsini 1N4004 diodi misolida ko’rib chiqamiz (uning lavina buzilishi 399,9 V ga teng).
   

1.7-rasm. Yarimo’tkazgichli diodning to’gri yo’nalishda ulangandagi VAXsini tekshirish sxemasi
Elementlar kutubxonasidan 1N4004 modeldagi yarimo’tkazgichli diod, elektr qarshiligi 1 kOm bo’lgan o’zgaruvchan va 100 Omga teng bo’lgan o’zgarmas qarshilik, kuchlanishi 12 V bo’lgan o’zgarmas tok manbai, elektr o’lchash asboblari milliampermetr hamda millivoltmetrni olamiz. Sxema ishlashi uchun ushbu tugmani bosish kerak. O’zgaruvchan qarshilikni 0 va 100 oralig’ida o’zgartirib, diod toki ning dioddagi kuchlanish ga bog’liqlik grafigini tuzing va uni 1-jadvalga kiriting.
1-jadval
Diod to’gri ulangan –

R	5	15	25	35	45	55	65	75	80	85	90	95	100

2. 
   Yarim o’tkazgichli diodni teskari yo’nalishda ulangandagi VAXni tekshirish. Diodning VAXsini 1N4004 diodi misolida ko’rib chiqamiz (uning lavina buzilishi 399,9 V ga teng).
   

1.8-rasm. Yarimo’tkazgichli diodning teskari yo’nalishda ulangandagi VAXsini tekshirish sxemasi


Diod toki ning dioddagi kuchlanish ga bog’liqlik grafigini tuzing va uni 2-jadvalga kiriting.
2-jadval
Diod teskari ulangan –

R	5	15	25	35	45	55	65	75	80	85	90	95	100

3. 
   Stabilitronning to’gri yo’nalishda ulangandagi VAXni tekshirish. Stabilitronning VAXsini 1N4733A stabilitronni misolida ko’rib chiqamiz (uning lavina buzilishi 5,1 V ga teng).
   

1.9-rasm. Stabilitronning to’gri yo’nalishda ulangandagi VAXsini tekshirish sxemasi
Stabilitron toki ning dioddagi kuchlanish ga bog’liqlik grafigini tuzing va uni 3-jadvalga kiriting.
3-jadval
Stabilitron to’gri ulangan –

R	5	15	25	35	45	55	65	75	80	85	90	95	100

4. 
   Stabilitronning teskari yo’nalishda ulangandagi VAXni tekshirish. Stabilitronning VAXsini 1N4733A stabilitronni misolida ko’rib chiqamiz (uning lavina buzilishi 5,1 V ga teng).
   

1.10-rasm. Stabilitronning teskari yo’nalishda ulangandagi VAXsini tekshirish sxemasi


Stabilitron toki ning dioddagi kuchlanish ga bog’liqlik grafigini tuzing va uni 4-jadvalga kiriting.
4-jadval
Stabilitron teskari ulangan –

R	5	15	25	35	45	55	65	75	80	85	90	95	100

5. 
   Tristorning VAXni tekshirish. Tristorning VAXsini TM8050H-8D3 tristori misolida ko’rib chiqamiz (uning lavina buzilishi 799,9 V ga teng).
   

1.11-rasm. Tristorning VAXsini tekshirish sxemasi
Tristor toki ning dioddagi kuchlanish ga bog’liqlik grafigini tuzing va uni 5-jadvalga kiriting.
5-jadval
Tristor –

R	5	15	25	35	45	55	65	75	80	85	90	95	100

1.12-rasm. Tristorning teskari yo’nalishda ulangandagi VAXsini tekshirish sxemasi


Olingan ma’lumotlar asosida (1-2-jadvallar) 1N4004 diodning, (3-4-jadvallar) 1N4733A stabilitronning, (5-6-jadvallar) TM8050H-8D3 tiristorning VAXsini chizing.

3. 
   Hisobot mazmuni
   

1. 
   Laboratoriya ishining bayoni.
   
2. 
   O’lchash natijalari jadvallari.
   
3. 
   Diod, stabilitron va tristorning VAX grafiklari.
   

Nazorat savollari:

1. 
   Yarimo’tkazgichli diod qanday tuzilgan?
   
2. 
   p-n o‘tish joyi nima va uning qanday xususiyatlari bor?
   
3. 
   Yarim o‘tkazgichli diodlar o‘z vazifalari bo‘yicha qanday turlarga bo‘linadi?
   
4. 
   Diodning volt-amper tavsifi deb nimaga aytiladi va u tajribada qanday olinadi?
   
5. 
   Yarim o‘tkazgichlarda xususiy teshik va elektron o‘tkazuvchanligi tushunchalari nimani bildiradi?
   
6. 
   Yarim o‘tkazgichli diodlar qanday asosiy ko‘rsatkichlari bilan tavsiflanadilar?
   
7. 
   Quyidagi tushunchalar nimani bildiradi: diodning o‘zgarmas tok bo‘yicha qarshiligi, o‘zgaruvchan tok bo‘yicha qarshiligi? Differensial qarshilik deb nimaga aytiladi?
   
8. 
   Stabilitronlarda elektr teshilishning qaysi turi ishlatiladi?
   
9. 
   Elektr zanjirda stabilitron qanday qilib chiqish kuchlanishini stabillashtiradi?
   
10. 
    Tiristorning ishlash prinsipini ikkita n-p-n va p-n-p (yoki aksincha) tranzistorlar ulanish modelida tushuntiring?
    
11. 
    Tiristorning asosiy parametrlari nomini va ulaming qiymatlarini keltiring?
    
12. 
    Tiristor asosidagi tok kalitining ishlash prinsipini tushuntiring?
    
13.