Лабoратория иши – Нефтнинг айрим физик-кимёвий хоссаларини аниқлаш

Лабoратория иши – 2.
Нефтнинг айрим физик-кимёвий хоссаларини аниқлаш.
1-тажриба. Нефт маҳсулотларини қовушқоқлигини аниқлаш.
Ишдан мақсад: Нефть ёки нефть маҳсулотини кинематик қовушқоқлигини вискозиметр ёрдамида аниқдаш. Бу усул аниқ бир ҳажмда текшириладиган суюқликни ўз оғирлик кучи таъсирида капиллярдан оқиб ўтиш вақтини ўлчашга асосланган.
Керакли асбоблар:
ВПЖТ, ВНЖТ еки ВПЖ, ВНЖ типидаги шиша вискозиметр; термостат;
Резина груша, Резина трубка,Секундомер;
Иш ҳақида назарий маълумотлар: қовушқоқлик, нефт ва нефт маҳсулотларини эксплуатация хусусиятини ифодаловчи муҳим бир физик-кимёвий катталикдир. Кинематик қовушқоқликни аниқлашда шиша вискозиметрдан фойдаланилади. Вискозиметр танланганда капиллярнинг диаметрига аҳамият бериш керак, чунки суюқликнинг ундан оқиб ўтиш вақти 200 секунддан кам бўлмаслиги керак.
Суюқликни вискозиметр капилляридан оқиб ўтишини ўрганиш натижасида, Пуазейл динамик қовушқоқликни ҳам формула ёрдамида аниқлаш мумкинлигини исботлади.


бу ерда,
Р- суюқликни капиллярдан оқиб ўтаётгандаги босим;
r - капилляр радиуси;
L - капилляр узунлиги;
V - капиллярдан оқиб ўтадиган суюқликни ҳажми;
- V ҳажмга эга бўлган суюқликни оқиб тушиш вақти.
Кинематик қовушқоқликни аниқлашда суюқлик ўз оғирлиги босими остида капиллярдан оқиб ўтади. Суюқликни зичлиги ва баландлигини билган ҳолда суюқликни капиллярдан оқиб ўтаётгандаги босимни ҳам қуйидаги формула ёрдамида ҳисоблаш мумкин:

бу ерда :
g - оғирлик кучининг тезланиши;
h- суюқликнинг баландлиги;
р - суюқликнинг зичлиги.
Агар (2) ни қийматларини (1) га қўйсак ва тенгламаларни иккала томонини р га бўлсак, унда кинематик қовушқоқликни ҳисоблаш формуласи қуйидаги кўринишга эга бўлади:

унда

ёки

С - вискозиметр доимийси дейилади, у температурага боғлиқ бўлмасдан, фақат вискозиметрнинг гсометрик ўлчамларига боглиқ.
Нефт маҳсулотларини шаффофлик ва қовушқоқлик даражасини эътиборга олган ҳолда тажриба бажариш учун қуйидаги вискозиметрлардан фойдаланиш мумкин:
-шаффоф нефт маҳсулотларини қовушқоқлигини нолдан юқори температурада аниқлаш учун ВПЖ-1 вискозиметри қўлланилади (3-расм, а);
-шаффоф нефт маҳсулотларини қовушқоқлигини исталган температурада аниқлаш учун ВПЖ-2 ва Пинкевич вискозиметрлари қўлланилади (3-расм, б, в);
- шаффоф булмаган нефт маҳсулотларини ковушкоклигини аниқлаш учун ВПЖ вискозиметри қўлланилади (3-расм.);
Иш бажариш тартиби: танланган Пинкевич вискозиметри бензин билан яхшилаб ювилади, этил спирти билан чайилади ва қуритиш шкафида қуритилади.
Тоза ва қуруқ вискозиметрга суюқ нефт маҳсулоти солинади. Бунинг учун вискозиметрдаги 3-чи трубкага резина шланг кийгизилади, кулнииг бош бармоғи билан 2-чи трубка ёпилади, вискозиметр пастга айлантириладн на 1 -чи трубка нефтли идишга ботирилади, Сўнгра резина груша ёрдамида нефт маҳсулоти М₂ белгигача тўлдирилади (бунда ҳаво пуфакчалари ҳосил бўлмаслиги керак), вискозиметр нефтли идишдан олинади ва нормал ҳолатга келтирилади. Агар вискозиметр ташқариси суюқлик билан ифлосланса, уни филтр қоғоз билан артиб тозаланади ва 1-чи трубкага резина шланг
кийгизилади. Сўнгра визкозиметр белгиланган температурадаги тсрмостатга туширилади, штативга маҳкамланади ва 15-20 минут утгандан сўнг 1-чи трубкадаги шланг билан резина груша ёрдамида нефт маҳсулоти М₁, гача тўлдирилади ва М₁ дан М₂ гача оқиб ўтиш вақти ёзиб олинади.

1- капилляр най; 2- очик тирқиши; 3- сўриладиган тирқиш; 4- резервуар. М1-М2- оқим тезлигини ўлчаш қисми.

3- расм. ВПЖT-1 вискозиметри; Тажриба уч марта қайтарилади ва олинган натижалар бир-биридан 0,2 % фарқ қилмаса, уларни ўртача арифметик қийматлари асосида кинематик қовушқоқликни ушбу формула ёрдамида ҳисоблаш мумкин: бу ерда: С - вискозиметр доимийси, мм /с; - нефтни вискозиметрдан оқиб ўтишини ўртача вақти, сек.

Динамик қовушқоқлик эса қуйидаги формуладан ҳисобланади:

бу ерда:
v - кинематик ковушқоқлик, мм²/с;
ρ- қовушқоқлик аниқланган температурадаги нефтнинг зичлиги, г/см³