Lаborаtoriya ishI № Metаllаrning kimyoviy xossаlаri. Ishning maqsadi

---

LАBORАTORIYa IShI № 2. 
Metаllаrning kimyoviy xossаlаri
. 
Ishning maqsadi:
metallarning kimyoviy xossalari bilan tanishish. 
Tajriba №1.
Metallarning xavo kislorodi bilan oʼzaro taʼsiri. 
a) Kerosinli bankacha ichidagi natriyning kichik boʼlakchasini pingʼet 
bilan olib, filqtr kogʼozda artib, pichoq bilan kesiladi. Metallarning kesilgan 
yuzasida qanday xodisa yuz beradi? Tegishli reaksiy tenglamasini tuzing. 
b) Magniyning kichik boʼlakchasini pingʼet bilan ushlab yondiring. 
Magniyning yonishiga eʼtibor bering. Qilingan ishlar yuzasidan natriy va 
magniy aktivligi toʼgʼrisida xulosa chiqaring. 
Tajriba №2.
Metallarning suv bilan oʼzaro taʼsiri. 
a) Natriyning kichik boʼlakchasini filqtr kogʼozda artib, suv solingan va 
unga ikki tomchi fenolftalein tomizilgan chinni kosachaga tashlang. 
Kosachaning ustini oyna bilan berkiting. Reaksiy shiddatli borishini va suv 
asta-sekin qizarishini kuzating. Natriyning suv bilan boʼlgan reaksiy 
tenglamasini yozing. 
b) 10 tomchi suv solingan probirkaga kichik magniy boʼlakchasini 
tashlang. Vodorod ajralib chiqishi sezilarlimi? Reaksiy tenglamasini tuzing 
va metallarning suvga nisbatan aktivligini solishtiring. 
Tajriba №3.
Metallarning xlorid va suyultirilgan sulfat kislotalari bilan 
oʼzaro taʼsiri. 6 ta probirkaga 10 tomchidan xlorid yoki suyultirilgan 10% li 
sulfat kislota eritmasidan soling. Xar bir probirkaga magniy, alyuminiy, rux, 
qalay, mis metallarining kichik boʼlakchasidan tashlang. Аgar kerak boʼlsa 
qizdiring. Xamma probirkada reaksiy boradimi? Tegishli reaksiy 
tenglamasini tuzing. Qilingan tajribaga asoslanib metallarning aktivligi 
toʼgʼrisida xulosa chiqaring va reaksiy tenglamasini yozing. 
Tajriba №4.
Metallarning kongʼentrlangan sulfat kislota bilan oʼzaro 
taʼsiri. Probirkaga 5-6 tomchi kongʼentrlangan sulfat kislota soling va bir 
boʼlak mis tashlang, oxista qizdiring. Extiyotkorlik bilan xidlang. Reaksiy 
tenglamasini tuzing. 
Tajriba №5.
Metallarning ishqorlar bilan taʼsiri. 
6 ta probirka olib, xar biriga koʼrsatilgan metallar: magniy, mis, temir, 
rux, qalay, alyuminiylardan tashlang (xar bir probirkaga bittadan metall 

---

boʼlakchasi soling). Metallarning ustiga 30% li natriy ishqoridan 10 tomchi 
soling. Bir oz qizdiring. Xamma probirkalarda reaksiy boradimi? 
Tegishli reaksiy tenglamasini yozing. 
Tajriba №6.
Metall gidrooksidlarining olinishi va ularning xossalari. 
a) 8 ta probirkaga 5 tomchidan quyidagi eritmalarni soling: 
Magniy, rux, xrom, mis, alyuminiy, ikki valentlik temir va marganegʼ 
tuzlari. Xar bir probirkaga choʼkma tushguncha NaOH ning 10% li 
eritmasidan tomchilab soling. Reaksiyning molekulyar, ionli tenglamasini 
tuzing. 
b) Xosil boʼlgan choʼkmani gʼentrofugada ajrating. Undan keyin xar bir 
choʼkmaga 10% li NaOH eritmasidan 3-4 tomchi soling. Choʼkmaning 
erishini kuzating. Molekulyar va ionli tenglamasini tuzing. 
v) (a) punktida koʼrsatilgandek kilib metall gidrooksidlarini xosil 
qiling, shu choʼkmaning erish, erimasligini kuzating. Reaksiyning 
molekulyar va ionli tenglamasini yozing. Kislotalarda eriydigan gidrooksidlar 
qanday xossaga ega? Kislota va ishkorlarda eriydiganlari qanday xossaga 
ega? 
Tajriba №7.
Metallarning bir-birini siqib chiqarishi. 
3ta probirkaga quyidagi koʼrsatilgan 2n eritmalaridan 5 tomchidan 
quying: mis sulfat, temir sulfat, rux sulfat. Xar bir probirkaga koʼrsatilgan 
metallarning kichik boʼlakchasini tashlang: 1-rux, 2-alyuminiy, 3-mis. 
Boradigan reaksiy tenglamalarini yozing. Oksidlovchi va qaytaruvchini 
koʼrsating. Oʼrganilgan metallarning aktivligi kamayishi tartibida 
joylashtiring va unga vodorodni qoʼshing. 
Savol va masalalar. 
1. Metallarning fizik xossasi nima?
2. Na + H
2
O = 
3. Mg + H
2
SO
4(suyul.)
= 
4. Cu + H
2
SO
4(kongʼ.)
= 
5. Al + HCl =…; Al + NaOH =