Laboratoriya ish №19 Mavzu: Demultipleksorni tadqiq etish Ishning maqsadi

Arifmetik qo‘shuv-ayiruv amalini bajarilishi.
Arifmetik qo‘shuv-ayiruv amalini bajarishga mo‘ljallangan kirishlarga ega bo‘lgan AMQ tuzilma sxemasi 20.1-rasmda keltirilgan. Soddalik uchun ikki razryadli sonlar bilan ishlaydigan qurilma sxemasi keltirilgan. Ayirish kamayib boruvchi X larni qo‘shib borish va qo‘shimcha U ayiriluvchi kodi yordamida amalga oishiriladi.
Bunday usul yordamida avval ko‘rib o‘tilgan jamlagichlar asosida ayiruv amalini bajarish ham mumkin. Manfiy ikkilik sonning qo‘shimcha kodini hosil qilish uchun quyidagi qoidalar qo‘llaniladi:
- ishorasidan tashqari barcha razryadli raqamlar inverslanadi (0 ni 1 ga va 1 ni 0 ga o‘zgartirish yordamida);
- invreslangandan so‘ng kichik razryadga bir uzatiladi.
Bu vaqtda natija ishorasi hosil bo‘lgan kodning katta razryadi bilan aniqlanadi.
20.1-jadval
4-razryadli AMQ tomonidan bajariladigan mantiqiy va ularga mos arifmetik amallar majmuasi

Amalni tanlash				Mantiqiy amallar (M=1 uchun)	Arifmetik amallar (M=0 uchun)
S3	S2	S1	S0		=1 (o‘tkazishsiz)	=0 (o‘tkazishli)
0	0	0	0
			1
		1
		1	1
	1
	1		1
	1	1
	1	1	1
1
1			1
1		1
1		1	1
1	1
1	1		1
1	1	1
1	1	1	1

Sxema ikkita bir xil qo‘shuv-ayiruv bloki (ikki razryadli qo‘shiluchilar uchun)dan tashkil topgan. Har bir blok EMAS invertori 2(3), ikkita kirishli HAM elementi 5(7), murakkab 2YOKI-2HAM elementi 4(6) va bir razryadli jamlagich SM 8(9)dan iborat. Qovuslar ichida ikkinchi blok elementlarining raqami ko‘rsatilgan. Ikkala blok ikkita kirishli 2YOKI-EMAS mantiqiy elementida bajarilgan bitta tugundan boshqariladi.

Laboratoriya ish№ 22-23.
Mavzu: Integral raqamli-analog va analog-raqamli oʼzgartirgichlarni tadqiq etish.
Ishning maqsadi: Integral raqamli-analog va analog-raqamli oʼzgartirgichlarni tadqiq etish

Analogli signallarni U_A(t) (t – o‘tuvchi vaqt) raqamli signallarga U_D(k) (k – butun son) aylantirishning turli usullari bor. SHulardan eng ko‘p tarqalgan signalni vaqt bo‘yicha diskretlashtirish va satxi bo‘yicha kvantlashdan iborat.

Diskretalshtirish – U_A(t) signalni qisqa muddatli ketma-ket keladigan impulslarga U_A(k) almashtirish demakdir. Bunday diskretlashtirish amplitudaviy-impulsli modulyator yordamida bajariladi. Uning bitta kirishiga diskretlanuvchi analogli signal berilsa, boshqasiga qisqa muddatli ketma-ket impulslar beriladi.
Analogli signallarni ketma-ket keluvchi impulslar orqali tasvirlashda interval qancha kichik olinsa, aniqlik shuncha yuqori bo‘ladi. Biroq bunda raqamli signallar soni ortib ketadi. SHu sababli eng qulay echimni tanlab olish zarur bo‘ladi. Bu echim V. A. Kotelnikov teoremasi orqali beriladi.
Bu teoremaga ko‘ra signalning teng 1/(2_yu) vaqtlar ichidagi sanoq qiymatlari ma’lum bo‘lsa, undan spektrda chastotasi _yu dan katta bo‘lmagan ixtiyoriy signalni tiklash mumkin:
(22.1)

Diskretlash davrida signalning sanoq qiymatlari turlicha bo‘ladi. Signal satxiga muvofiq ravishda kvantlash usuli bilan signalning sanoq qiymatlarini raqamli signallarga aylantirish mumkin.

Kirish kuchlanishi o‘zgaradigan U_max dan U_min gacha bщlgan oraliq 2ⁿ intervalga bo‘linadi. Intervalning kengligi

(22.2)

kvantlash qadami deyiladi. Xar bir intevalga n xonali kod belgilanadi. Odatda bu kod ikkilik sistemasida yozilgan interval nomeriga teng. Signal kvantlanganda va aksincha raqamli signal qaytadan analogli signalga aylantirilganda ma’lum bir buzilishlar xosil bo‘ladi. Bu kvantlash shovqini deyiladi. Kvantlash shovqinining effektiv kuchlanishi:
(22.3)
Signalni diskretlash va kvantlash analogli signalni raqamli signalga aylantiruvchi – ASRSA orqali amalga oshiriladi. Aksincha, raqamli signaldan analogli signalni tiklash raqamli signalni analogli signalga aylantiruvchilar (RSASA) yordamida bajariladi.
Laboratoriya ish№ 24.
Mavzu: Operativ xotira mikrosxemalari.
Ishning maqsadi: Operativ xotira va uning vazifasini o`rganish.
Operativ xotira - bu protsessorning ishchi sohasidir. Unda ish vaqtidagi barcha programma va ma`lumotlar saqlanadi. Operativ xotira ko`pincha vaqtinchalik xotira deb VA ataladi, chunki undagi programma va ma`lumotlar faqat kompyuter yoqig`ligida yoki kompyuter qayta yuklangunicha saqlanadi. Kompyuter o`chirilishidan yoki qayta yuklanishidan oldin barcha ma`lumotlar saqlab qo`yilishi lozim. Operativ xotira ba`zida ixtiyoriy murojat qilish mumkin bo`lgan saqlash qurilmasi deb VA yuritiladi. Buning ma`nosi shundan iboratki operativ xotiradagi ma`lumotlarga murojat undagi ma`lumotlarning ketma-ketligiga bog`liq emas.
24.1-rasm. Operativ xotira qurilmasi
Operativ xotirani quyidagi parametrlari bor:
Tip.Operativ xotirani bugungacha bir necha xil tip (tur)lari bor.

1. 
   SIMM;
   
2. 
   DIMM;
   
3. 
   DDR2
   
4. 
   DDR3
   

Bular bir-biridan ko`rinishi, xotira hajmi, chastotasi va boshqa parametrlari bilan
farqlanadi.

24.2-rasm. Operativ xotira turlarini bir-biridan farqi.


Hajmi. Tipidan kelib chiqib bir-biridan farqlanadi. Ona platada operativ xotira qurilmasi uchun 2 va undan ortiq joy bo`lishi VA mumkin. Bugungi kunga kelib DDR3 turidagi operativ xotiralarni 3-4 Gb xajmlilari va undanda yuqori hajmlilari VA bor. DDR2 turidagi operativ xotiralarda 1-2 Gb yuqori hajm hisoblanar edi. Operativ xotirani xotira xajmi haqida gap ketganida operatsion tizimni VA hisobga olish kerak bo`ladi. Chunki agar, operatsion tizim maksimum 2 Gb ma`lumot bilan ishlay olsayu, operativ xotira hajmi 8 Gb bo`lsa, unda qolgan 6 Gb ishlatilmay yotaveradi. Tuzlishi jihatidan DDR3 - DDR2 dan ancha kichikroq ko`rinishda bo`lsada, ko`pgina parametrlari undan yuqoridir.