Laboratoriya №3 mavzu: shovqin muammosi va inson salomatligi reja

LABORATORIYA № 3


MAVZU:SHOVQIN MUAMMOSI VA INSON SALOMATLIGI
Reja:
1. Shovqin va uning inson salomatligiga ta’siri.
2. Shaharlarda shovqin muammosi.
3. Shovqindan muhofazalanish yo’llari.
Ishning maqsadi:
1.Har xil rayonlarda shovqin kuchini aniqlash.
2.Shumometr bilan ishlash ko’nikmalarini hosil qilish.
3.Shumomert asbobi mavjud bo’lmaganda hollarda shovqin kuchini formula asosida matematik hisoblash.
Material va jihozlar: Shumometr, bloknot, qalamlar, jadvallar, soat, magistral ko’cha chorraxasi, ma’lum vaqt oralig’ida o’tgan transportlar soni, kalkulyator.
Nazariy material. Ekologik shovqin–atrof-muhit ifloslanishining bir turidir. Shovqin ortishi insonga zararli ta’sir qiladi. Inson charchaydi, faolligi kamayadi, nevroz holatlari kuzatiladi. Shovqin kuchini aniqlash uchun shumometrdan yoki turli manbalardan chiqayotgan shovqin kuchini ko’rsatadigan jadvallardan foydalanish mumkin.
Shovqin atrof-muhiting fizikaviy ifloslanish komponentlaridan biri hisoblanib, hozirgi kunda dunyoda har ikki kishidan biri о‘zida uning ta’sirini sezadi.
Shovqin tabiatning inson oyog‘i yetmagan, havosi musaffo, suvi toza, tuprog‘i zaharlanmagan gо‘shalariga ham yetib borgan. Mutaxassislar aholida asab, yurak-qon tizimi, oshqozon-ichak, gipertoniya kasalliklarining keskin kо‘payishini aynan shovqin bilan bog‘laydilar. Bundan tashqari, shovqin darajasining 1 % ga oshishi ishlab chiqarish unumdorligini shunchaga pasaytirar ekan. Masalan: rok musiqa yulduzi Madonnaning Frankfurt stadionidagi kontsertini sharhlovchi kо‘klarga kо‘tarib quyidagicha maqtaydi: “150000 Vt quvvatli radioapparatura quloq pardalarini yirtib yuboray deydi, qо‘shni aerodromga qо‘ngan samolayot tovushi umuman eshitilmay qoldi”.Kо‘rinib turibdiki, inson organizmi uchun shovqin eng xavfli ekologik omillardan biri ekan. Shovqin faqat inson organizmidagina emas, balki hashoratlar, hayvonot va о‘simliklar dunyosiga ham salbiy ta’sir kо‘rsatadi. Masalan: shovqin ta’sirida daraxtlar о‘rmondagiga nisbatan ancha erta qariydi, reaktiv samolyot shovqini ta’sirida asal arilar lichinkalari о‘ladi, о‘zlari esa oriyentatsiyasini yо‘qotadi, kalamushlar quturadi va hokazo.
Shovqin detsibellarda о‘lchanadi. Ochiq havoda tovushning me’yoriy bosim darajasi 50-55 db bо‘lishi kerak bо‘lgan bir holda, yirik mamlakatlarda u 65-80 db ni tashkil etadi, 130 db da kishi qulog‘ida kuchli og‘riq sezadi, 154 db lik shovqinga inson umuman dosh bera olmaydi, bunda kuchli bosh og‘rig‘i, kо‘rish organlarining ishdan chiqishi, kо‘ngil aynishi va bо‘g‘ilish holatlari kuzatiladi. Shuni ta’kidlash lozimki, shaharlarda shovqin darajasi yil sayin oshib bormoqda. Tadqiqotchilarning fikriga qaraganda, shaharlarda shovqin intensivligi har 25-30 yil ichida 10 marta oshar ekan, bu - shovqin darajasi 10 db ga oshdi deganidir. Hozirgi kunda shovqin darajasi eng yuqori bо‘lgan shaharlar Rim va Berlindir. Ularda shovqin darajasi 80 db ni tashkil etadi. Shovqinning atrof-muhitga ta’siri hozirgi kunda Rossiyada, Amerikada, Yevropa mamlakatlarida ekolog olimlar tomonidan anchagina о‘rganilgan, meyorlar ishlab chiqilgan, lekin inson organizmiga ta’sir mexanizmi hali oxirigacha о‘rganilmagan hisoblanadi. Shuningdek, antropogen shovqin manbalarining о‘ziga xos tomonlari, ulardan himoyalanish usullari ham hozirgacha о‘rganilmagan.