L. S. Karieva makroiqtisodiyot

Laffer egri chizig‛i
. Soliq tizimlariga xos bo‛lgan soliqlar va yig‛imlarning 
xilma-xilligi milliy daromadning muhim qismini davlat byudjetiga qaytarib olishga 
olib kelishi mumkin. Ta’minot nazariyasi vakili A.Laffer ta’kidlaganidek, yuqori 
soliqlar, birinchi navbatda, nafaqat ishchi kuchi taklifini kamaytiradi, balki 
jismoniy shaxslarni soliqqa tortilmaydigan (soya iqtisodiyoti) faoliyat turlarini 
yoki soliq stavkalari past bo‛lgan turlarini tanlashga majbur qiladi; ikkinchidan, 
soliq yuki jamg‛arma miqdorini kamaytiradi. Ushbu sabablar ishlab chiqarishni 
rivojlanishiga to‛sqinlik qiladi. Laffer nomini olgan egri chiziq yordamida soliq 
stavkalari r va soliq tushumlari hajmi R o‛rtasidagi bog‛liqlikni bildirdi (6.3.1-
rasm). 
6.3.1-rasm. Laffer egri chizig‛i 
 
Laffer egri chizig‛iga ko‛ra R = 0 stavkasi bo‛yicha soliq tushumi nolga teng. 
Soliq stavkasi oshishi bilan ular ko‛payadi. R
1
stavkasi bo‛yicha davlat V
1 
soliq 
tushumining maksimal miqdorini oladi. Soliq stavkasining yanada o‛sishi soliq 
tushumlarining pasayishi bilan birga keladi (haddan tashqari yuqori stavkalar shlab 

---

126 
chiqarish rivojlanishini to‛xtatadi, bu soliq bazasini toraytiradi). 100% soliq 
stavkasi bo‛yicha ishlab chiqarish ma’nosiz bo‛lib qoladi. 
6.4 Byudjet-soliq (fiskal) siyosati: mohiyati, maqsadlari va vositalari 
Davlatning 
asosiy 
vazifalaridan 
biri 
iqtisodiyotni 
barqarorlashtirish 
hisoblanadi. Bunday barqarorlashtirishga monetar siyosat vositalari qatori fiskal 
siyosat orqali ham erishiladi. Fiskal siyosat shuningdek, byudjet-soliq siyosati deb 
ham aytiladi.
Byudjet-soliq siyosati deganda noinflyatsion YaIM ishlab chiqarish 
sharoitida iqtisodiyotda to‛liq bandlilikni, to‛lov balansining muvozanatini va