L. S. Karieva makroiqtisodiyot

Boj olinadigan mahsulotlar, boj olinmaydigan mahsulotlar, olib kelish va 
olib ketish taqiqlangan mahsulotlar, shuningdek, bojxona bojlari stavkasi, ya’ni, 
ularning tartibga solingan ro‛yxati bojxona tariflari deb ataladi. 
 

---

233 
Bojxona tariflarini ishlab chiqarish, tabiiy farqlar (hayvonot va o‛simlik 
dunyosi), qayta ishlash darajasiga (xom ashyo, yarim tayyor mahsulotlar, tayyor 
buyumlar) ko‛ra, taqsimlangan mahsulotlar ro‛yxatini o‛z ichiga olgan mahsulot 
sarxillovchilar (klassifikatorlari) asosida qurilgan. 
Xalqaro savdoni tartibga solishda eng ko‛p qo‛llaniladigan usul bo‛lib tarif, 
ya’ni importga solinadigan bojxona boji hisoblanadi.
Importga tariflarning maxsus va advalar turlari o‛zaro farqlanadi. Maxsus 
bojlar import qilinayotgan tovarlar birligiga nisbatan o‛rnatiladi. Masalan, 1 barel 
neftga nisbatan 2 evro.
Advalar bojlar import qilinayotgan tovar qiymatiga nisbatan ma’lum foiz 
tariqasida belgilanadi. Masalan avtomobil xarid narxining 40%.
Har ikkala turdagi import tariflarning oqibatlari deyarli bir xil bo‛lib, buni biz 
quyidagi grafik vositasida ko‛rib chiqamiz.
Aytaylik, import tariflari joriy qilingunga qadar ichki ishlab chiqarish hajmi S
1
, 
ichki talab hajmi esa D
1
teng bo‛lgan. Talab va taklif o‛rtasidagi farq (D
1
-S
1
) 
import hisobiga qoplangan. Mamlakat iqtisodiyoti yopiq bo‛lganida baholar 
darajasi Re ga teng, talab va taklif muvozanati esa E nuqtada o‛rnatilgan bo‛lar edi. 
Mamlakat iqtisodiyoti ochiq bo‛lgani va importga cheklovlar yo‛qligi tufayli milliy 
bozordagi narxlar jahon bozori narxlari R
w
bilan bir xil. Importga tarif joriy 
qilinishi natijasida ichki baholar R
w
dan R
d
ga qadar ko‛tariladi. (11.4.1-rasm)