L. R. Ayra pety a n s, A. A. P u L a t o V v o L e y b o L nazariyasi va

17-jadval
S o g 'lo m lash tirish   g u r u h i- 7 - 8  yosh
T /r
T a y y o rg a rlik  tu r la r i
Y u k la m a la r
h a jm i
1
.
N azariy tayyorgarlik
4
2.
Umumiy jism o n iy  tayyorgar-lik
180
3.
M axsus jism o n iy  tayyorgar-lik
10
4.
T exnik tayyorgarlik
80
5.
T aktik tayyorgarlik
6
6.
Integral tayyorgarlik
-
7.
H akam lik am aliyoti
8
8.
M usobaqa
14
9.
N azorat sinovlari
8
J A M I :
312

---

D astlabki tayyorgarlik guruhi
T /r
M ashg‘ulotlar m azm uni
1  yil 
9-11  yosh
2 yil 
10-12 
Yosh
1.
Nazariy tayyorgarük
8
18
2.
Umumiy jismoniy tayyorgarlik
131
124
3.
Maxsus jismoniy tayyorgarlik
76
64
4.
Texnik tayyorgarlik
107
99
5.
Taktik tayyorgarlik
38
51
6.
Integral  (o‘yin) tayyorgarlik
38
40
7.
Nazorat test mashqlari sinovi
18
20
JA M I:
416
416
8.
M ashg'ulot kunlari soni
194
188
9.
M ashg‘ulotlar soni
208
208
10.
Musobaqa kunlari soni
14
20
Voleybolchilar tayyorlashning tashkiliy 
shakllari
♦

---

Yosh voleybolchilar o‘quv g u ru h la ri va ularda o‘tkaziladigan 
mashg‘u!otlar hajm i
0 ‘quv
yili
Yoshi
Soni
Yillik
um um iy
yuklam a
hajm i
£
С
05
я
Y
il
li
k
i
>
s
J   о 
*  —
 
s  
w
J S

Y
il
li
k
m
a
sh
g
‘u
lo
tl
a
r
so
n
i
и
Я
^   J 2   -  
S
O
B
VI
я
g
M
u
so
b
a
q
a
la
r
k
u
n
i
BoshlangMch tayyorgarlik guruhi
1-chi
9
6
288/24
20
144
144
12
312
2-chi
10
6
288/24
18
144
144
12
312
3-chi
11
8
376/40
16
188
188
15
416
0 ‘quv-mashg‘ulot guruhi
1-chi
12
10
472/48
12
196
184
24
520
2-chi
13
12
556/68
12
240
226
34
624
3-chi
14
16
788/88
12
260
216
44
832
4-chi
15
18
886/150
12
308
216
50
936
5-chi
16
20
986/162
12
320
216
54
1040
Sport takom iliashuvi guruhi
1-chi
17
22
1084/180
12
360
220
60
1144
2-chi
18
24
1183/195
12
400
220
65
1248
3-chi
19
28
1386/210
12
460
220
70
1456
«T urli yosh guruhlariga  m an su b  voleybolchilar tayyorlash 
xususiyatlari» mavzusi  b o'yicha  nazorat savollari
1.  Turli yosh guruhlariga mansub voleybolchilar tayyorlashda qanday 
omillarga asoslaniladi?
2.  Qanday  yosh  guruhlari  m avjud,  ulam ing  tayyorgarlik  dasturiga 
tavsif bering.
3.  Turli  yosh  guruhlarida  o ‘tkaziladigan  mashg‘ulotlar  farqi 
nimalardan  iborat?
4.  Bir  yosh  guruhida  ikkinchi  y osh  guruhiga  ko'chirishda  qanday 
omillarga asoslaniladi?
5. Turli yosh guruhlariga xos tayyorgarlik turlari  bir-biriga m utanosib 
bo‘lishi  shartli,  ushbu  mutanosiblik m ohiyati  nimadan  iborat?

---

T e x n ik   ta y y o rg a rlik n in g   asosiy  vazifasi  -   o ‘yin  texnikasining 
biom exanik  qonuniyatlarini  o ‘zIashtirish  va  harakat  yoki  harakatlar 
m ajm uasini  texnik  tom ondan  maqsadga  muvofiq  barqaror  va  mukammal 
takom iliashtirishdir.
Yangi  harakat  texnikasini  o ‘rganish,  o‘zlashtirish  mavjud  harakat 
tajribasiga asoslanadi.
Harakat  yoki  harakatlar  majmuasining  texnikasini 
0
‘zlashtirish 
sh u g ‘ullanuvchida 
kuch, 
tezkorlik, 
chaqqonlik, 
chidamkorlik, 
egiluvchanlik  kabi  jism oniy  sifatlami  yetarli  darajada  rivojlantirishni 
taqozo  etadi.  Bu  sifatlam i  rivojlantiruvchi  mashqlami  bajarilishi  tartibi  va 
y o ‘nalishi 
o ‘rgatiladigan 
(o ‘zlashtiriladigan) 
o ‘yin 
malakasining 
texnikasiga nios boMishi  m aqsadga muvofiqdir.
Harakatlar  texnikasiga  o ‘rgatish  jarayonida  quyidagi  uslubiy 
tavsiyalarga rioya qilish  lozim:
-  Birinchidan,  m a'lu m   harakat  texnikasini  (agar  noto‘g ‘ri  o ‘rgati)gan 
b o ‘lsa)  qaytadan  o 'rg atish   holiga  chek  qo‘yish  m aqsadida  o'rgatish 
jarayon ini  boshlanishidayoq  to ‘g ‘ridan-to‘g ‘ri  harakat  texnikasini  eng 
sam arali nusxasiga o ‘rgatish  zarur;
-  Ikkinchidan,  o 'rg atish   jarayonida  nazariy  m ashg‘ulotlarga  alohida 
e ’tibo r 
berilishi 
zarur, 
toki 
o ‘rganuvchi 
o ‘rgatilayotgan 
harakat 
texnikasining  ijro  etish  tartibini  fikran  toMiq  anglasin,  xotirada  yaxshi 
eslab qolsin va tafakkurida to ‘g ‘ri bajara olsin;
-  Uchinchidan,  o ‘rgatish  jarayonida  o'rganuvchi  o ‘rgatilayotgan 
harakat  texnikasini  har  xil  vaziyatda,  har  xil  tezlikda.  aniq  va  maqsadga 
m uvofiq  bajarilish  im konini  ta ’minlovchi  yetarli  rivojlangan  jismoniy 
sifatiar  poydevorini  yaratishi  shart.  Chunki  o ‘rganuvchi  jism onan  zaif 
b o ‘lsa  o ‘rgatilayotgan  harakat  texnikasi  xatolar  bilan  ijro  etiladi,  samara 
bo‘lmaydi,  o lrgatish  y o ‘na!ishini  maqsadga  muvofiq  tom onga  burish 
im koni chegaralanadi,  hatto y o ‘qoladi.
Texnik 
tayyorgarlikni 
amaliyotga  joriy 
etish 
o'rgatish 
va 
takom illashtirish  jarayoni  bilan  bog'liq  bo‘lib,  o 'z   ichiga  quyidagi 
bosqichlam i oladi:

---

1-bosqich.  Harakat  texnikasi,  uni  ijro  etish  tartibi  haqida  ilk  bor 
tushuncha  hosil  qilish  va  o‘rgatiluvchini  ruhiy  jihatd an  m azkur  harakat 
texníkasini o'zlashtirishga tayyorlash.
2-bosqich.  Harakat  texnikasiga  o ‘rgatish  jarayonida  boshlang‘ich 
ko‘nikma  malakalarini  hosil  qilish,  tarbiyalash,  o ‘zlashtirishni  sekin-asta 
murakkablashtirish.
3-bosqich.  Harakat  texnikasini  to‘liq  v a  mukammal  bajarish. 
Ortiqcha harakatlardan  xalos boTish.
4-bosqich.  Harakat texnikasini  barqaror, to 'liq  va tez bajarish.
5-bosqich.  Harakat  texnikasini  turli  o ‘zgaruvchan  vaziyatlarda 
maqsadga muvofiq bajarish.
6-bosqich.  «Chuqurlashtirilgan»  -   m urakkablashtirilgan  o ‘rgatish  va 
takomillashtirish jarayoni.
7-bosqich.  0 ‘rgatilgan  malakalar  texnikasining  mukam m alligini 
ta ’minlash,  saqlash  va  ulaming  ijro  usullarini  kengaytirish,  boyitish  va 
takomillashtirish.
Texnik  tayyorgarlik  jarayoni  17-andozada  qayd  etilgan  tartibda 
amalga oshirilishi  tavsiya etiladi.

---

«Texnik tayyorgarlik» 
mavzusi bo‘yicha n a z o ra t savollari
1. 
V oleybolchilar  texnik  tayyorgarlikning  asosiy  maqsadi  nimaga 
qaratiladi?
2. 
T exnik tayyorgarlik qanday  bosqichlardan  iborat?
3. 
T exnik  tayyorgarlik  uslublari  va  vositaiari,  ulam ing  mohiyati 
nimalar bilan  izohlanadi?
4. 
T exnik 
tayyorgarlikni 
tashkil 
qilishda  qanday 
omillarga 
asoslaniladi?
5. 
T exnik tayyorgarlik qanday  nazorat qilinadi  va baholaniladi?

---

Taktik  tayyorgarlik  —  uzoq  muddatli  jaray o n   bo ‘lib,  u  dastlabki 
tayyorgarlik  bosqichidan  boshlab,  toki  oliy  sport  mahoratini  takomil- 
lashtirish  bosqichiga  qadar  uziuksiz  davom   etaveradi.  Kelajakda  taktik 
mahoratni  samarali  o ‘zlashtirish  uchun  taktik  fikrlash,  vaziyatni  payqash, 
farqlash,  tahlil  qilish  va vaziyatga  mos yoki  qaram a-qarshi  taktik usullami 
ijro  etish  qobiliyatlari  dastiabki  tayyorgarlik  bosqichidan  boshlab 
shakllantirilib boriiadi.
Taktik  tayyorgarlik  nazariy-intellektual  tayyorgarlik  va  psixologik 
tayyorgarlik  jarayonlari  bilan  o ‘zaro  cham barchas  bogMiqdir.  Nazariy 
m ashg‘ulotlarda  shug‘ul!anuvchilaming  va  jam o an in g   nafaqat  xususiy 
(shaxsiy)  taktik  imkoniyatlari  (taktik  usullar,  taktik  fikrlash,  taktik  reja 
tuzish,  taktik  qaror  qabul  qilish  va  h.k.)  shakllantiriladi,  balki  boMajak 
raqib o ‘yinchilar va raqib jam oalar taktik andozalari  (m odellari) ham puxta 
o ‘rgatilishi  zarur.  Muayyan  raqib  jam oaga  qarshi  modellashtirilgan  o‘yin 
m ashg‘ulotlari  va  nazorat  musobaqalari  muntazam  tashkil  etilib  borilishi 
maqsadga 
muvofiq. 
M odellashtirilgan 
o ‘yin 
m ashg'ulotlarida  har 
o ‘yinchining o ‘yin ixtisosligi (o ‘yin ampluasi) e ’tiborga olinishi  darkor.
Taktik tayyorgarlik jarayonini  samarali  tashkil  qilish  uchun dastavval 
uslubiy  mashg‘ulotlarda  jam oa  o ‘yinchilari  va  raqib  jam o a  o ‘yinchi- 
larining taktik imkoniyatlari  videofilmlar yordam ida tahlil  qilinadi.
Taktik  savodxonlik  (bilimdonlik)  va  taktik  mahoratni  takomil- 
lashtirishda  xotira,  diqqat,  ong,  hissiyot,  tafakkur,  iroda  va  hokazolami 
shakllantirish  bilan  bir  qatorda  zukkolik,  uddaburonlik,  tashabbusni  o ‘z 
q o ‘liga  olish,  «ayyorlik»  (yaxshi  ma’noda)  kabi  xislatlam i  ham  sayqal 
toptiruvchi  vaziyatli  mashqlardan  foydalanish m uhim  aham iyat kasb etadi.
Amaliy  mashg‘ulotlarda  texnik-taktik  m ahoratni  integral  ravishda 
shakllantirish  foydali  natijaga erishish  imkoniyatini  kengaytiradi.  Quyidagi 
andozada  o ‘yin  taktikasining  xususiyatlari,  hujum   va  himoya  taktikasi 
turlari  ifodalangan.  Taktik  tayyorgarlikni  ushbu  tartibda  tashkil  qilish 
tavsiya etiladi.

---