L. R. Ayra pety a n s, A. A. P u L a t o V v o L e y b o L nazariyasi va

I
*
H r
о
a
ев
л
.2
«•
Ö
M
u
s
o
b
a
q
a
T
a
y
y
o
rl
o
v
K
u
z
g
i-
q
is
h
k
i
X!
g
О
я
er
я
л
о
<п
3
T
a
y
y
o
rl
o
v
Is
h 
k
u
n
la
ri 
so
n
i
M
a
s
h
g
'u
io
t 
k
u
n
la
ri 
so
n
i
M
u
so
b
a
q
a
 
k
u
n
la
ri 
so
n
i
M
a
s
h
g
‘u
lo
tl
a
r 
soni: 
in
d
iv
id
u
a
l 
ja
m
o
a
v
iy
S
ik
ll
a
r
D
a
v
rl
a
r
B
o
s
q
ic
h
la
r
O
y
la
r
R
a
sm
iy
N
a
z
o
ra
t
H
a
jm
i
i
T
a
y
y
o
rg
a
rl
ik
d
a
v
rl
a
ri
M
u
so
b
a
q
a
la
r
1   1  
*eo  .£
1
s   *
M
a
s
h
g
‘u
lo
t
y
u
k
la
m
a
la
ri

---

M
a
s
h
g
'u
lo
tl
a
r 
so
n
i 
о
‘t
a
 
y
u
k
sa
k
 
sh
id
d
a
tl
i 
y
u
q
o
ri
 
sh
id
d
a
tl
i 
o
'r
ta
 
va
 
k
ic
h
ik
 
sh
id
d
a
tl
i
Ji
sm
o
n
iy
ta
y
y
o
rg
a
rl
ik
T
e
x
n
ik
ta
y
y
o
rg
a
rl
ik
T
ib
b
iy
 
n
a
z
o
ra
t
M
a
s
h
g
'u
lo
tl
a
r 
ta
y
y
o
rg
a
rl
ik
 
tu
rla
ri
 
b
o
‘y
ic
h
a
 
jismoniy 
te
x
n
ik
 
ta
k
ti
k
 
o
'y
in
 
m
u
so
b
a
q
a
S
h
id
d
a
ti
N
a
z
o
ra
t 
(test
) 
si
n
o
v
la
ri
T
a
y
y
o
rg
a
rl
ik
v
o
si
ta
la
ri

---

Sportchilar  tayyorlash jarayonini  samarali  boshqarish  puxta  ishlab 
chiqilgan  rejalashtiruv  hujjat  (dastur)lariga  bogMiqligi  isbot  talab 
qilmaydi.
Lekin,  rejalashtiruv  hujjatlarini  puxta  ishlab  chiqilishi  ustuvor 
jihatdan  pedagogik  va  psixofiziologik  nazorat  natijalariga  asoslanishi 
shart.  B inobarin,  ko‘p  yillik  tayyorgarlik  davom ida  yuqori  malakali 
sportchilar  tarbiyalash  jarayonini  boshqarishda  nazorat  sinovlarini 
muntazam  o ‘tkazish  va  olingan  natijalarga  asoslanish  zamonaviy  sport 
am aliyotining m uhim   ham da ustuvor shartlaridan biridir.
M urabbiyning 
faoliyatida 
boshqarish 
funksiyasi 
«murabbiy 
(subyekt)  <-► sportchi  (obyekt)  «-► murabbiy  (obyekt)»  shaklidagi  uzviy 
bog‘langan  tizim   asosida  amalga  oshirilishi  darkor.  Ushbu  tizimda 
m urabbiyning  kasbiy-pedagogik  faoliyati  (KPF)  quyidagi  yo‘nalishlarda 
olib borilishi tavsiya e tila d i.
0 ‘quv-m ashg‘uloti  va  musobaqa  jarayonlarini  nazorat  qilishda 
quyidagi  uslublardan  foydalanish  mumkin:
-  m ashg‘u lot  va  musobaqa  jarayonini  videotasvirga  tushirish, 
stenografik  usulda  yozish,  xronometraj  olib  borish:  bunda  quyidagi 
ko‘rsatkichlar e'tib o rg a olinishi  lozim:
-  jism oniy  sifatlar,  texnik-taktik  tayyorgarlikni  test  sinovlari 
yordamida bahoiash;
- kuzatish va mahoratni ekspert usuida bahoiash;
-  psixologik  sifatlar  (reaksiya,  ko'rish  kengligi,  vaqt-oraliqni  his 
qilish,  xotira,  diqqat,  fikrlash,  iroda va h.k.) va emotsional -  motivatsion 
faollikni m axsus testlar asosida aniqlash;
-  funksional  im koniyatlar  (nafas,  yurak  faoliyati,  qon  bosimi, 
analizatorlar v a h.k.)ni  maxsus testlar yordamida aniqlash.
M azkur 
nazorat 
tadbirlarini 
amalga 
oshirishda 
zaxiradagi 
o ‘yinchilar,  yordam chi  murabbiylar,  ilmiy  xodimlar.  psixologlar  va 
shifokorlam ing  hamkorlikdagi  faol  ko‘magi  alohida  ahamiyat  kasb 
etadi.
M urabbiy  o ‘zining  boshqaruv  faoliyatida  ushbu  nazorat  natijalari, 
ulami  qiyosiy  tahlili  va  berilgan  tavsiyalardan  unumli  foydalanishi 
darkor.
12 
va 
13-andozalarda  voleybolchilar  tayyorlash  jarayonini 
boshqarishda  asoslanadigan  om illar  hamda  rejalashtirish  hujjatlarining

---

turlari  aks  ettirilgan.  12-jadvalda  esa  o ‘q uv-m ashg‘ulot  jarayonini 
nazorat qilish uslublari va me'yoriy testlari  berilgan.
Musobaqa 
k o 'r s a tk ic h la ri 
(% )
H ujum da:
- 
to‘p 
kiritish 
-  
ochkoli 
(+), 
m uvaffaqiyatsiz 
(-) 
va 
murakkablashtirilgan (Ф  );
-  uzatish  (2-chi  to‘pni)  -   muvaffaqiyatli  (aniq  +),  muvaffaqiyatsiz 
(noaniq -) va noaniq,  lekin o‘yinda qolgani  (- +);
-  zarba -  muvaffaqiyatli  (+),  m uvaffaqiyatsiz (-) va o ‘yinda qolgani
(®);
Himoyada:
- hujumchi  va to ‘siqchilami  qo‘riqlash  (straxovka) -  muvaffaqiyatli 
(+) va muvaffaqiyatsiz;
-  kiritilgan  to‘pni  va  zarbani  qabul  qilish  -   «yetkazish»  - 
muvaffaqiyatli (+),  muvaffaqiyatsiz (-) va o ‘y in d a qolgani ( Ф );
- to‘siq  qo'yish  - muvaffaqiyatli  (+),  m uvaffaqiyatsiz (-) va o ‘yinda 
qolgani (© );

---

O'quv-trenirovka jarayonini rejalashtirish
Istiqbol rejasi
Individual reja
Jamoa  rejasi
1 
----- 1 
' 
I
Yillik tayyorgartik rejasi
Mikro, mezo va makrosiki
I
I
Tayyorgarlikning ishchi rejasi
Mashg'ulot -  bayonnoma rejasi