Л. М. Шипитсйна И. А. Вартанян анатомия, ФİЗİология ва патология eшитиш, нуқҚ ва кўриш органлари

Гуруч. 77. Эвглена Вирдис :
7 - кўздан кечириш тешиги (стигма)


Гуруч. 78. Умуртқасиз
ҳайвонларнинг мураккаб (фагтик ) кўзининг схемаси
:
1 - пигмент ҳужайралари; 2 - зри - Телънйкҳ cоли (рҳабдом), енгил - нозик қисми бир неча фоторесептöр; 3, - пҳо - торетсепторий; 4 - кристалли - осмон конуси; 5 - шох парда
ёруғлик изолятсия қилувчи элементлар (78-расм). Агар ёруғлик омматидийга ўз ўқи бўйлаб тушса, омматидийнинг қавариқ линза (линза) ва кристалли конусдан иборат ёруғликни синдирувчи аппарати ёруғлик оқимини ёруғликка сезгир омматидий ҳужайра - рабдомага тўплайди.
Агар ҳодиса нур омматидиум бурчак оғриқ ўқи билан қилса - Чез 2-5 °, кейин унинг катта қисми рабдом ва сўрилиши ҳақида соғиниб - қўшни омматидиум дан қоронғи пигмент изолятсия этся. Бу хусусият туфайли баъзи ҳашаротларнинг кўзлари бор - этарлича юқори ҳал қилиш қобилияти: кўриш кескинлиги мо - Жетте 0,1 -0,2 ° га этади. Тўпламдаги иккала мураккаб кўзнинг кўриш майдони - ГИҲ артропод турлари деярли тўлиқ доирани қамраб олади.
Фотосенситив аппаратни ривожлантиришнинг иккинчи усули бутун кўз учун ягона оптик тизимни шакллантиришдан иборат эди (79-расм). Ушбу турдаги энг ибтидоий тана - баъзи коелентератларнинг фотосенситив таналари, шунингдек, бир қатор ҳашаротлар личинкалари. Улар, пастки қисмидаги кўпроқ ёки камроқ чуқур ковакларига жойлашган ва енгил бўлмаган озиқ-овқат томонидан ҳимоя қилинади - ошкора деворлари (.. расмга қаранг 79) устида аниқлаш имконини беради - нур бир-бирига манбалардан этарлича узоқ ҳар биридан нурлар кенгаши.
Филогенетик ривожланишда терминал световос - қабул қилувчи аппаратлар ёруғликка айлантирилган фотосенситив элементларга айланади - валис (конвертатсия қилинган зри қурилма - Телъних аппарати).
Такомиллаштирилган қурилма - қоронғу - кичик билан - мил ва нурга ички бўшлиғи юмуşакçаларıн мавжуд. Световоспринимаюсчие элементларнинг ўзлари айланади - тйми ичида, яъни, ёруғликдан (кўзнинг тескари тури) (79-расм). Рухсат берувчи куч, яъни. бир-бирига яқин бўлган кичик деталларни алоҳида идрок этиш қобилияти, бундай кўзда
кенг очилган чуқурчага қараганда анча юқори . Шу билан бирга, тор тешик ^ ретинада тасвир кўпроқ тафсилотларни ўз ичига олган бўлса-да, молекуляр оғирлик Широ - cом тешикка қараганда анча кичикроқ ёруғлик оқимини олади .
Eволютсиянинг дастлабки босқичларида аллақачон бу қарама-қаршиликнинг эчими кўрсатилган. Шундай қилиб, баъзи медузалар ва қуртларда кўз чуқурчасининг бўшлиғи эктодерманинг шаффоф оқиши билан тўлдирилади. Билан Парт - Мерcекси линзалари мазмунидан бўлади - линзалари атрофидаги ўрта кўра катта синиши индекс эга. Неболи - Шиҳ объектив линзаларидан кўзга кирадиган ёруғлик тўр парданинг фотосенситив юзасининг кичик қисмига қаратилган. Бир қурилиш назарида - тўр пардасига руктсии ёритиш ёруғлик манбаи тасвир кўз ташқи юзасида бир хил манбадан томонидан ишлаб чиқарилган ёруғлик бир неча марта катта бўлиши мумкин.
Умуртқали ҳайвонларнинг кўзлари иккинчи турга кўра жойлаштирилган, яъни. ривожланган оптик аппаратга эга. Бироқ, бошқа барча турдаги ҳайвонлардан фарқли ўлароқ, уларнинг тўр пардаси анча мураккаб тузилишга ва бир қатор хусусиятларга эга. Биринчидан, умуртқали ҳайвонлар га учун - аcтеристиc алоҳида ёруғлик сезгир элим ташкил - ёруғлик ҳузмесине эмас номига жорий, ва анти - ён бйинг. Шундай қилиб, ёруғлик нурлари фотосуратни қўзғатади.