L. A. Djalilova

Hirinchi yo'nalish. Zamonaviy davrda sportni ommaviyligi, keng jainoatchilikni sport vuldu/lariga bo‘lgan qiziqishi ortib borgan


375




sari turli mamlakatlarning davlat va hukumat rahbarlari, hokimiyat tepasidagi partiya boshliqlari o‘zining taniqliligini oshirish maqsadida sportga, mashhur sfKirtchi va murabiylarga ko‘proq e'tibor qaratayotganligi.
Ikkinchi yo‘nalish. Turli mamlakatlar hukumatlarining o‘z mamlakatining iqtisodiyotda erishgan yutuqlarini targ'ib qilish, siyosiy tan olinishga erishish maqsadida nufuzli xalqaro musobaqalar - birinchi navbatda Olimpiya o'yinlariga mezbonlik qilish huquqini qo‘lga kiritish uchun intilishi. Olimpiya o'yinlari atrofidagi siyosiy vaziyatning tahlili tashkilotchi davlatlarning hukumatlari siyosiy maqsadlarga erishish uchun Olimpiya o'yinlaridan maksimal tarzda foydaianganliklaridan dalolat bermoqda.
Uchinchi yo‘nalish. Turli mamlakatlaming jahon hamjamiyatidagi nufuzini ko‘tarish uchun sport va Olimpiya o'yinlaridan keng miqyosda foydalanish. Bu ycrda shuni ta'kidlab o'tish kerakki, XX asming 50-80-yiIlarida yuqori natijalar sportidagi. shu jumladan Olimpiya o'yinlaridagi g'alabalami u yoki bu davlatni siyosiy va jqtisodiy tizimining samaradorligi, uning fan, madaniyat, ta'limda erishgan yutuqlari darajasi bilan bogMashga intilish kuchli edi. Bunday bogMiqlik har doim ham ochiq namoyon bo'lmagan, mamlakatlaming siyosiy, iqtisodiy va madaniy darajasini aks ettiruvchi omil sifatida sportdan foydalanishga bo'lgan intilish aniq ko'rinib turar edi.
To‘rtinchi yo‘nalish. Davlatlami ichki va tashqi siyosat masalalarida o'zining mustaqilligini yoki boshqa mamlakatlar siyosatiga o‘zining ta'sirini namoyish etish uchun sportdan foydalanish.
Beshinchi yo'na/ish. Siyosiy bosim o'tkazish, davlatlarning siyosatini diskreditatsiyalash, zamonaviy davr muammolariga jahon hamjamiyatining e'tiborini jalb qilish maqsadida yirik xalqaro sport musobaqaiarini, jumladan Olimpiva o‘yinlariga ham boykot e'lon qilinishi.
Oltinchi yo'nalish. Siyosiy tashkilotlar va alohida shaxslar tomonidan dunyoda sodir bo'layotgan alohida voqealar, jarayonlar va hodisalarga jahon hamjamiyatining e'tiborini qaratish uchun sport va Olimpiya 0‘yinIaridan foydalanish.
“Gcrmaniya, Cfarb va Sharq. Rossiya 1912-yildagi o‘yinlarda ishtirok etgan. Sovet Ittifoqi birinchi marta 1952-yilda ishtirok etgan.




Urushdan keyingi qarama-qarshiliklami tugatilishida erishilgan yutuqlar Germaniva va Yaponiyani musobaqalarda ishtirok etishiariga yo‘l ochib bergan. Ikkinchi jiihon urushi yakunlanganidan keyin Yevropa ikkita ta'sir sohasiga aylandi: g'arbiy Yevropa AQSH ta'siri oslida va sharqiy Yevropa Sovet Ittifoqi ta'siri ostida bo‘lgan. Germaniya Sovet Ittifoqi, Amerika. Buyuk Britaniya va Fransiya zonalariga. shuningdek Germaniyaning sharqiy (sho‘rolar) qismida joylashgan Berlin ham ikkiga bo'lingan. Berlinning G‘arbiy qismi keyingi 35-yilda Sovet Ittifooi uchun provakatsiya bo‘lgan. 1940- yillarda Sovet Ittifoqi tomonidan qoilanilgan blokadasi tovarlami G'arbdan havo yoilari orqali ommaviy olib o'tilishi bilan belgilangan. 1962-yilda sharqiy nemislar Berlin devorini qurishgan boiib, u, jismoniy to'siq silhtida muvaffaqiyatli boigan, lekin targibot nuqtayi nazaridan G'arbga juda katta ramziy g'alaba keltirgan.
Xalqaro Olimpiya Qo'mitasi 1950-yilda vaqtinchalik G‘arbiy Germaniya Olimpiya qo'mitasini tan olgan. Lekin parallel ravishda Sharqiy Germaniyaning Milliy Olimpiva qo‘mitasi xalqaro sport federatsi\ alariga qo‘shilishga erishishni boshlagan. Xalqaro Olimpiya Qo'mitasining Vena sessiyasida 1951-yilda kuchli bahslar bo'lib o'tgan. Ayrim ishtirokchilaming ta'kidlashicha, Milliy Olimpiya qo'mitasi qonuniy davlatning qismi boiishi kerak (Sharqiy Germaniya tan olinishiga erishishda harakat qilishni to‘xtatmagan). A\rim a'zolar jahon yoshlarini birlashtirishni, ikkala Milliy Olimpiya qo'mitalarini tan olishni va kelajakdagi birlashishni ustavda yozib qo'yilishini istashgan, shu bilan birga. boshqalar, bu ajralishni ko'rsatadi deb hisoblashgan. Birlashgan nemis jamoasidan tashqari Xalqaro Olimpiya Qo'mitasi dastlabki muvafTaqiyatsiz ikkita Milliy Olimpiya qo'mitalari g'oyasini ilgari surgan.
1952-yildagi o'yinlarda ishtirok etgan nemis iamoasi tarkibiga faqat G'arbiy Germaniya sportchilari kirgan. Xalqaro Olimpiya Qo'mitasi bilan Sharqiy Germaniya Milliy Olimpiya qo'mitasi o'rtasidagi munosabatlaming yomonlashishi tan olishga qarshi ovoz berilishiga olib keldi. 1955-yili Sovet Ittifoqi Sharqiy Germaniyani “sho'rolar zonasi” statusidan ozod qildi va uni mustaqil davlat sifatida tan oldi. Shunda. Sharqiy Gennaniyaning Milliy Olimpiya qo'mitasi yagona jamoani shakllantirilishiga qarshi bo'lmasligi sharti bilan rasmiv tan olingan. Xalqaro Olimpiya Qo'mitasi uchun




harakatlantiruvchi kuch pragmatizm ho'lgani vaqtida, ko'pchilik Yevropalik zodagonlar kommunistik omilga nisbatan dushmanlik kavfiyatida bo'iishgan, masalan, amerikalik millioner Eyveri Brendedj (Xalqaro Olimpiya Qo'mitasi prezidenti 1952-1972 y.y.).¹¹⁹
G'arbiy Germaniya Sharqiy Germanivani tan olmaganligiga qaramasdan ikkala Milliy Oiimpiya qo'mitalari 1956-1964-yillardagi O'yinlarda ishtirok etgan. Musobaqalar ishtirokchilari umumiy bayroqqa. emblemaga. uniformaga va yashash joyiga ega bo'lgan. Bunday aloqa, "sovuq urush" vaqtidagi munosabatlardagi taranglik kuchaygan davrga qaramasdan. juda yaxshi boigan. Rimda 1960- yilda bo'lib o'tgan 0‘yinlarda. xuddi Melburndagi kabi, ikkala Germaniya bitta jamoa sifatida ishtirok etishgan, ular g'olib bo'lishganida ushbu davlatlaming birini davlat madhiyasi emas, balki Betxovenning to'qqizinchi simfoniyasidan “Quvonchga qasida" ijro etilgan. 1961-yilning avgust oyida Berlin devori o'matilgan va unga javoban G'arb mamlakatlari sharqiy germaniyalik sportchilarni chang'i sporti va xokkey turnirlarida ishtirok etish uchun viza olishlariga qarshilik qilishgan.
1960-yillarda Sharqiy Germanivaning mavjudligi - o'matilgan dalil ekanligi aniq bo'ldi va bu. xalqaro tan olinishini kafolatladi. Xalqaro Federatsiyalaming ko'pchiligi Sharqiy Germaniyani alohida mamlakat sifatida qabul qildi va 1AAF ikkala mamlakatlarga G‘arbiy va Sharqiy Germaniyaning alohida jamoalari sifatida 1966-yilgi Yevropa chempionatlarida ishtirok etishga ruxsat berdi. Sharqiy qo'mita rezolyutsiyada “Sharqiy Germaniyaning geografik hududi" sifatida belgilanganligiga qaramasdan, Xalqaro Olimpiya Qo'mitasi ikkala Milliy Olimpiya qo‘mitalarini tan olishga ruxsat berdi.
Mexikoda 1968-yili ikkala Germaniya ilk bora sport musobaqalarida ishtirok etishgan va Xalqaro Olimpiya Qo‘mitasi “Germaniya Demokratik Respublikasi" (GDR) degan nomni qabul qilishga rozi bo‘lgan.
1970-yillarga kelib, G'arbiy Germaniya hukumati o'zining Ostpolitik (sharqiy siyosat) dasturini ishlab chiqadi, u, birlashish mumkin degan umidda, birgalikda tinch yashashga yo'naltirilgan edi. GDR 1970- va 1980-yillarda Olimpiya o'yinlarida juda katta muvaffaqiyatga erishgan. 1991-yildan keyin tadqiqotchilar sharqiy


^l” Jobn Horae. Oarry Whannd Undcistandmg llic Olympics Routlcdgc Taylor-h'rancis Orotip
London and New York. 2012. - 120 p


378

Gemianiya arxivlarini o'rganishganidan keyin, rag'batlamiruvchi doriJami tizimli qo'Uanilganini tasdiqlaganJar.¹²⁰