Kutubxonashunoslik

 
 

---

84 
Kutubxonachi 
Kutubxonaning eng faol elementi kutubxonachi hisoblanadi. 
Kutubxonachining faoliyati (kutubxona jamoasining) kutubxonaning 
barcha elementlarini o‘zaro hamkorlik qilishda, ularni ijtimoiy 
mazmunini amalga oshirishda asos bo‘lib xizmat qiladi. 
Kutubxonachi o‘zaro hamkorlikni tashkilotchisi sifatida, harakatsiz, 
passiv bo‘lib qolgan kitoblar uyumini, jonli organizmga aylantirishi 
mumkin. Bunga u kitobxonlarni o‘rganish, kitobxonlar so‘rovlarini tahlil 
qilish, kitobxonlar talablarini samarali amalga oshirish orqali erishadi. 
Kitobxonlarni o‘rganish natijalari kutubxonachilik xizmatlarining 
istiqbolini belgilash, kutubxona xizmatlaridan foydalanish sabablarini 
aniqlash, aniq bir maqsadda fondning tarkibini va tuzilmasini hamda 
kitobxonlarga xizmat ko‘rsatishning ta’sirchan vositalarini aniqlash 
uchun zarurdir. 
“Kutubxonachi” (kutubxona jamoasi) elementining asosiy 
xarakteristikalari xodimlar soni, ularning yosh tarkibi, malaka darajalari, 
jismoniy va aqliy qobiliyatlari, ixtisosliklari, amaliy tajribalari va 
mahoratlari, ijodiy imkoniyatlari va boshqalardir. 
Moddiy-texnika baza 
Kutubxona fondning, kitobxonlarning, kutubxonachining o‘zaro 
hamkorliklari, (birligi), ya’ni kutubxonaning faoliyat ko‘rsatishi, har 
doim qandaydir moddiy-texnika muhitida ro‘y beradi. MTB - 
“kutubxona” tizimining boshqa elementlari bilan bir qatordagi element 
bo‘lib, uni tadqiqot qilish, o‘rganish, va zarur ishlanmalar yaratish 
kutubxonashunoslik fanini boshqa fanlar bilan (arxitektura, texnik 
fanlar) o‘zaro aloqalariga bog‘liqdir.
Moddiy - texnik baza (MTB) tarkibiga kutubxona binolari, xonalari 
va ularning muhandislik jihozlari, kutubxona jihozlari va mebellari, 
kutubxona ichidagi transport, kutubxona jarayonlarini avtomatlashtirish 
va mexanizatsiyalash vositalari, elektron ilmiy - ta’limiy resurslar, nusxa 
oluvchi va ko‘paytiruvchi texnikalar, aloqa va boshqalar kiradi. 
Kutubxona MTBsi kutubxona fondini unumli joylashtirish, saqlash va 
foydalanish, kitobxonlarga to‘liq, tezkor va qulay xizmat ko‘rsatish 
sharoitlarini yaratsagina o‘zining ijtimoiy vazifalarini unumli bajara 
oladi. MTBning asosiy tizmlashtiruvchi mezoni: fondni saqlash va 
kitobxonlarga xizmat ko‘rsatishdir. 
Kutubxonalarni 
murakkab 
injener-texnologik 
kompleksga 
aylantirish moddiy-texnika bazalariga kutubxonashunoslik talablarini 
qo‘yishni va kutubxona binolari va jihozlarini loyihalash va 

---

85 
foydalanishda hisobga olishni talab etadi. Kutubxona binolarining va 
jihozlarining sifati pastligiga ko‘proq kutubxona mutaxassislarini o‘zini 
chetga olishlari sabab bo‘lmoqda, chunki ular kutubxona binolarining 
loyihalashtirishda, ularni kompyuter va texnik vositalar bilan jihozlash 
ishlarida qatnashmaydilar.