Kurs jumısı Orınlaǵ

Sinusoidalıq terbelis generatorları
Sinusoidal terbelis generatorları dep, ózgermeytuǵın tok deregi energiyasın,
kerekli chastotaǵa iye bolǵan ózgeriwshen tok energiyasına aylantıratuǵın
kurilmalarga aytıladı. Olar oń TB li kúsheytgishler tiykarında qurıladı, sebebi
oń TB kerekli chastotada óz - ózinden qozǵalıw rejimin payda etedi.
Sinusoidal terbelis generatorınıń
struktura sxeması 16. 1 suwretde keltirilgen.
Kúsheytgishtiń kúsheytiw koeffisienti
hám de TB zvenosining uzatıw koeffisienti
kompleks xarakterge iye, yaǵnıy olar
chastotaǵa baylanıslı. Generator sxemasında
isleytuǵın kúsheytgishtiń kirisiw signalı 16.1 suwret
bolıp, oń TB zvenosi arqalı

Terbelísler pauda bolıwınıń shártí
de ese terbeliwler amplitudasi uzliksiz artip baradi bul shartti tómendegishe jaziwǵa boladı.

Sonday etip, generasiya júz bolıwı ushın eki shárt atqaralıwı kerek.
1) Fazalar balansı, + = 2 nπ, bul jerde n = 0, 1, 2, 3,,,,
2) Amplutudalar balansı , bul teńsizlik sonı kórsetedi, generasiya
ámeldegi bolıwı ushın, teris baylanısıw kiritiliwi nátiyjesinde payda bolǵan
signaldıń susayishi, kúsheytgish tárepinen kompensirlanadi.
Sinusoidal terbelis generatorları tap tańlawshı kúsheytgishlerge uqsap,
LC tebranuvchi konturlardan hám de chastotaǵa baylanıslı bolǵan RC shınjırlar
tiykarında jaratıladı. LC - generatorlar joqarı chastotalı signallardı generasiyalash
ushın mólsherlengen bolıp tabıladı(bir neshe on kGs den joqarı ), RC - generatorlar tómen chastotalı signallardı generasiyalash ushın mólsherlengen (bir neshe Gs chastotalarǵa deyin).
Tebranuvchi rejim hám de tómen chastotalı avto generatorlardaǵı tańlawchanlik
TB shınjırına, xarakteristikaları chastotaǵa baylanıslı bolǵan tórt polyuslıqlardı kirgiziw menen ámelge asıriladı. Bunday tórt polyuslıqlarda tekǵana amplituda forması yamasa chastota xarakteristikası itibarǵa ılayıq bolmay, bálki faza - chastota xarakteristikaları axamiyatga iye esaplanadı, sebebi kúsheytgish hám de TB zvenolarida belgili muǵdarda faza jılısıwın payda etiw kerek. Egerde kúsheytgish zvenosining jeke jılısıw múyeshi 180° ge teń bolsa (bir kaskadli UE sxeması boyınsha qurılǵan kúsheytgish ushın ), TB zvenosi tap sonday jılısıw múyeshine teń bolıwı kerek (ilgerilep ketiwi yamasa orqada qalıwı múmkin), sondaǵana TB zvenosidagi nátiyjelik faza jılısıw múyeshi 0 yamasa 360° ni quraydı hám ol kirisiw kernewiniń fazası menen sáykes keledi.
Kúsheytgish zvenosining jeke faza jılısıw múyeshi 0 ge jaqın bolǵanda
(mısalı, eki kaskad UE sxeması boyınsha jalǵanǵanda ), TB zvenosining talap
etilgen óz - ózinden terbelis chastotasında, keńislik jılısıw múyeshi nol bahaǵa iye
bolıwı kerek. Kernewdiń fazasın +π, yamasa -π ga qózǵaw ushın, TB ni ketma – ket jalǵanǵan RC zvenolari formasında jalǵaw maqsetke muwapıq. (16. 2 a. b súwretler)

16. 2 a suwretde keltirilgen RC sxemasınıń bir zvenosi kernewdiń fazasın
maksimal
- ge, 16. 2 b suwretde keltirilgen RC sxemanıń bir zvenosi bolsa
+ ge jıljıtadı, sol sebepli TB shınjırında -π yamasa +π ga qózǵawdı payda etiw ushın ush zvenodan kem bolmaǵan RC shınjırın isletiw kerek boladı.
Egerde R1 = R2 = R3 = R hám de S1 = S2 = S3 = S bolsa, 16. 2 a suwretde
kórsetilgen úsh zvenoli shınjır ushın RC hám de = 1/29 da ( chastotada TB dıń uzatıw koeffisienti) = -π boladı.
Bul RC shınjırlarınıń chastota hám fazalıq boyınsha xarakteristikaları uyqas
túrde 16. 3 a, b súwretlerde keltirilgen.

Keltirilgen munasábetlerden sol zat usıdan ayqın boladı, RC shınjırlar chastotada sezilerli susayishni payda etedi. = 1/29 da, atap aytqanda, generasiya payda bolıwı
ushın kúsheytgishtiń kúsheytiw koeffisienti K > 29 bolıwı kerek.
Kórip shıǵılıp atırǵan úsh zvenoli RC shınjırdıń sezilerli susayishi, náwbettegi
(keyingi) zvenoning aldınǵı (dáslepki) zvenoni júklep qoyıp atırǵanlıǵı nátiyjesinde
júz boladı. Náwbettegi zvenoning shuntlash ózgeshelikin kemeytiw ushın,
onıń kirisiw qarsılıgın asırıw talap etiledi. Mine sol maqsette TB shınjırlarında
progressiv shınjırlar isletiledi, bunday shınjır parametrleri tómendegi shártni
qánaatlantirishi zárúr:
R2 = mR1, R3 = m2 R1, S2 = S1/m, S3 = S1/m2
Ol túrde 16. 2 a suwretde keltirilgen sxema ushın m = 5 bolǵanda
16. 2, súwret ushın
kúsheytgishtiń kúsheytiw koeffisienti, kritik kúsheytiw
koeffisienti dep júritiledi. bolǵanda, sxema chastotaǵa iye sinusoidal
terbelislerdi generasiyalaydi.
Úsh zvenoli RC tórt polyuslıq menen OK tiykarında jaratılǵan sinusoidal terbelis
generatorınıń sxeması 16. 4 suwretde keltirilgen.