Kurs jumíSÍ "Jazba tańbalar"

Piktografiyalıq jazıw. Jazıwdıń tariyxında eń áyyemgi jazıw piktografiyalıq⁴ jazıw bolıp, onı súwret jazıwı dep te ataydı. Piktografiyalıq jazıwdıń úlgileri arxeologlar hám etnograflar tárepinen izlep tabılıp, olar tasqa, súyekke, jaydıń diywallarına oyıp jazılǵan boladı. Piktogrammalarda sheklengen haldaǵı túsinikler tutası menen bildiriledi. Olarda belgili bir zatlardıń súwretleri arqalı oy-pikir jeke sózler túrinde anıq ańlatılmastan, shamalap, dusmaldan kórsetiledi. Hárbir tańba anıq bir sózdi bildirip turmaǵanlıqtan piktogrammanı bılay oqısa da, yamasa onnan sál basqasharaq etip oqısa da boladı. Piktogrammalar til birliklerin tikkeley ańlatıp turmaydı.
Piktografiyalıq jazıwdıń úlgileri retinde ańshı eskimostıń "kúndeligin" hám AQSh prezidentine indeec qáwimleriniń jazıp jibergen jollamasın kórsetiwge boladı. Ańshı eskimostıń "kúndeliginde" adamlar qollarında ań awlawshı quralı menen kórsetilgen jáne ańnıń terisiniń morjınıń, qayıqtıń, qostıń súwretleri izbe-izlik penen salınǵan. "Adam ańǵa shıǵıp baratır, ańnıń terisin aldı, morjı awladı, qayıq penen júrip ketti, qonıp shıqtı" degen mazmundaǵı túsiniklerdi ańlawǵa boladı.
Ekinshi piktogrammada bir tırnanıń, úsh tıshqannıń, ayıwdıń, teńiz pıshıǵınıń, teńiz adamnıń súwretleri bir sızıqtıń ústine salınıp, olardıń hárqaysısınıń tırnanıń bası menen, olardıń hárbiriniń júrekleri tırnanıń júregi menen sızıq arqalı tutastırılıp qoyılǵan jáne súwrette tırnanıń bası sızıq arqalı kóldiń súwretine tutastırılǵan. Bul súwrette kórsetilgen haywanatlardıń atları menen alınatuǵın qáwimlerdiń ótinish qılǵanlıǵın hám prezidentten kóller tárepke qaray bul qáwimlerdiń kóship ketiwine ruxsat beriwin soranǵan. Piktografiyalıq jazıwda jeke sózler tańbalanbaydı, al tutas oy-pikir shamalap, siltep, dusmallap gúńgirt túrinde beriletuǵının kórdik.
Piktografiyalıq jazıwdıń ayırım elementleri házirgi jaǵdayda da jumsaladı. Máselen, saattıń súwreti ildiriwlı turǵan jer ya saat dúzetetuǵın ustaxana, ya saat satatuǵın dúkan degen mánini bildirip, soǵan siltep turadı. Ayaq kiyimniń súwreti ildiriwli turǵan orın ayaq kiyim tazalaytuǵın, remontlaytuǵın orın degendi yamasa ayaq kiyim tigetuǵın fabrika degendi bolmasa ayaq kiyim satatuǵın dúkan degendi ańlatıp turadı. Házirgi jazıwımızda ushırasatuǵın ayırım tańbalar piktografiyalıq jazıwdı eske túsiredi. Sebebi, bunday tańbalar óziniń kórinisinen tikkeley qanday da bir mazmundı ańǵartıp turadı. Buǵan mısal retinde I, II, III, V, X sıyaqlı Rim cifrların kórsetiwge boladı. Bul mısallardaǵı I, II, III cifrları sannıń neshew ekenligin kórinislerinen-aq ańlatıp tur; V ortańǵı barmaqları jumılǵan qoldıń súlderi, X óz ara tutastırılǵan eki V cifrları.